Д.Чойжамц: Машины зогсоол болсон Гандангийн гурван барилгаа улсын бага хурлын шийдвэрээр авсан.
20-р зууны эхэнд Монгол улсад 1000 орчим сүм хийдийн барилга байсан гэдэг. Тэдгээрийг устгаж сүйтгэсэн нь шашин гэхээс илүү түүхийн үнэт өв, дурсгалыг устгасан хэрэг болсон юм. Монголын сүм хийдийн барилгууд нь тэр дундаа Гандан хийдийн барилга нь европ тансаг хийцийг давхар агуулсан Монгол уран барилгачдын ахин давтагдашгүй онцлогтой байдаг байна.
211 жилийн түүхтэй Гандан хийдийн барилга аврагдаж үлдэх болсон шалтгаан нь 1944 онд АНУ-ын дэд ерөнхийлөгч Хенри Эгард Уоллес Монгол улсад айлчлан ирэх үеэрээ сүм хийд үзэх хүсэлтэй байгаагаа илэрхийлжээ. Энэ нь нэг талаараа ОУ-д Монгол улс шашин, сүм хийдийг устгасан гэсэн шүүмжлэлтэй байсантай холбоотой. Орос машины граш болгоод байсан Гандан хийдийн барилгыг буцааж сэргээхээр олон ламд санал тавьсан хэдий ч хуурч цаазаар авах нь гэсэн айдсын улмаас хэн ч ирээгүй. Ийм учир тухайн үеийн төр засаг дотоод яаманд үүрэг өгчээ.
