1400 жилийн өмнө бичигдэн түүхийн дурсгал болох үлдсэн Хүйс толгойн хөшөөний бичээсийг Төрийн ордонд залах ёслол өнөөдөр боллоо. Энэ талаар бид МУИС-ийн ШУС-ийн захирал, доктор Д.Заяабаатараас тодрууллаа.
Манай улс монгол хэлний хамгийн эртний дурсгалыг 800 жилийн тэртээх Чингисийн чулууны бичиг гэж үздэг байсан. Тэгвэл Булган аймгийн Могод сумын нутаг дахь Хүйс толгойн бичээс нь түүнээс эртнийх болохыг тогтоожээ.
Могод сумын нутаг дахь Хүйс толгой дээрээс 1967 онд нутгийн иргэд үл мэдэгдэх бичээс бүхий гурван хөшөөг олсон бөгөөд 150см өндөр, 40см өргөн чулуун дээрх 11 мөр бүхий уг бичээс нь эртний брахым бичгээр бичигдсэн гэдгийг Түүхийн шинжлэх ухааны эрдэмтэн М.Шинэхүү нарын эрдэмтэд тогтоосон байдаг.
Мөн уг бичээс нь 1400 жилийн тэртээх бичиг гэдгийг тогтоожээ. Өөрөөр хэлбэл, манай монгол хэл 1400 жилээс өмнө түүхтэй байсан ажээ. Харин өнөөдөр уг Хүйсийн чулууны бичээсийг Төрийн ордонд залах ёслол боллоо.
Хүйсийн чулууны бичээс нь нийтийн тооллын өмнөх 630-аад оны үед хамаарах бөгөөд уг бичээсийг монгол хэлний дурсгал гэдгийг үгүйсгэсэн үгүйсгэл одоогоор гараагүй байна.
Тиймээс манай улс цаашид уг бичгийг үргэлжлүүлж судлах, илүү тайлах шаардлагатай байгаа юм. Уг бичээсээр дамжуулаад тухайн үеийн монголчуудын хэл, соёлын харилцаа, холбоо, үүх түүх зэрэг олон зүйлийг тодорхой болгох боломжтой болно.
