М.Мөнхтунгалаг

Хүүхэд гэмтсэн, бэртсэн, өвдсөн, амиа алдсан, тамлуулж зодуулсан, хүчирхийлүүлсэн, амиа хорлосон мэдээ сонсох бүрт нийтээрээ бид хэдэн өдөртөө сэтгэл тайван бус, ухаан ундуй сундуй явцгаах юм. Гэвч дахиад л хүүхэд амиа хорлож өөрийгөө егүүтгэсэн хэргүүд. Өдөр бүр хүүхэдтэй холбоотой энэ мэт бараан, харамсалтай хэргийн дүн нэмэгдэж тоо нь ахьсаар. Гэтэл байх л ёстой үзэгдэл шиг, ингэх л ёстой амьдрал шиг, жамаараа л явчихаж байгаа юм шиг томчууд чимээгүй харсаар сууна. Ер зогсоож болохгүй тавилан уу, ерөндөг байхгүй үхэл үү. Үүний жишээ, Хөвсгөл аймгийн Баянзүрх сумын нутаг дэвсгэрт 15-хан настай хүү энэ сарын 19-ний өдрийн 21 цагийн үед өөрийн амьдардаг байшингийнхаа хөндлөвч модноос хүзүүгээ боочихжээ. Талийгаач хүү өөрийн өмсөж явсан шар өнгийн дурдан бүсээрээ дээд тэнгэр рүү дэвших шат хийчихжээ.

Хэргийг аймгийн цагдаагийн хэлтэс гадны нөлөөтэй эсэхийг нь шалгаж байна гэх мэдээлэл ирэв. Яагаад тэр вэ. Амиа хорлох сэдэл юунаас үүдэв. 15 настай хүүхэд гэдэг зүүж яваа бүсээрээ хоолойгоо боох нь бүү хэл хар дарсан зүүднээсээ айж уйлаад аргадуулдаггүйсэн билүү. Ямар гээчийн зовлон, бэрхшээл байгаад үхлээс өөр зам сонгох боломжгүй болтол нь зоригийг нь хурцлав. Томчууд ч бай, хүүхэд ч бай өөрөө өөрийгөө егүүтгэнэ гэдэг бол асар их зориг гаргахыг шаардахаас гадна, гарцаагүй шалтгаант нөхцөл үүссэн байдгаас үүдэлтэй болов уу. Үхэл рүү түлхсэн гарцаагүй шалтгаан нь юу байв. М хүүгийн хувьд хөдөөгийн буйдхан суманд амьдардаг. Угтаа бол хөдөөд хамгийн жаргалтай өсч, хамгийн налгар, тайван байдаггүйсэн билүү.

М хүүгийн амиа хорлосон гэх мэдээ гол гогдож зүрх, тархи тайвширч амжаагүй байхад эцэг эхийнхээ маргааныг өөрийн халуун амиар эцэслэж дахин нэг хөөрхөн охин зурвас үлдээгээд амиа хорлочихлоо. Охины үхлийн шалтгаан нь эцэг эхийнх нь эцэсгүй хэрүүл маргаан байв. Биенээ хэлэхгүй муухайгаар хэлж аав, ээж гэдгээ умарттлаа хэрэлддэг тэдний харилцаа, хандлагаас залхсан охин эцсийн мөч хүртлээ өөрөө өөрийгөө буруутгасаар энэ амьдралаас явжээ. Ивий хөөрхий минь. Ээж, аав гэх эх захгүй хэрүүлийн алим хуваалцсан хоёртоо охин “Манай гэр бүл мөнхийн хэрүүлтэй байдаг нь надаас болсон. Аав ээж хоёрын хэрүүлийг тэвчиж чадахгүй нь, өдөр бүр хэрүүлтэй байхыг би хүсэхгүй байна. Аав аа та ээжийг 10 жилийнх нь уулзалтад хэрүүл хийлгүй явуулаарай” гэх захиа үлдээгээд өөрөө бидний дундаас явчихжээ. Охин 15 настай. Тавдугаар сарын 21ний өдөр Сонгинохайрхан дүүрэгт уг хэрэг гарчээ.

Юутай их эмгэнэл вэ. Юутай их шаналал вэ. Томчуудын эх захгүй, зах замбараагүй хар бараан, хүйтэн цэвдэг харилцааны золиос хүүхэд байх ёстой гэж үү.

Эцэг эх гэгдэх гэр бүлийн хүмүүжилгүй, сэтгэлийн боловсролгүй, гэр бүлийн харилцааны мэдлэггүй тамлагчдын дунд хүүхэд амиараа дэнчин тавьж зовж, жаргах ёстой юу. Асран халамжлагч аав, ээжийнхээ дэргэд байгаа хүүхэд амиа хорлосон бол харж хандаж, анхаарч, хянаж чадаагүй эцэг эхэд нь хариуцлага хүлээлгэе. Хүүхэд хохирогч болсон энэ төрлийн гэмт хэргийн гаралтыг ажиглаад байхад эцэг эх гэх хууль ёсны асран хамгаалагчдын буруутай үйлдлээс болж хүүхэд амьдралаас залхсан байдаг нь элбэг. Тэгвэл хүүхдийнхээ сэтгэл зүйг хянаж, тэдэнтэй ярилцаж давж туулж чадахгүй гацчихаад байгаа асуудлыг нь ойлгуулах, ойлголцоход гар бие оролцоогүй эцэг эхчүүдийг буруутан болгоё. Хүүхдээ үхлээс өөр зам сонгох боломжгүй болтол нь ганцаардуулсан, шаналгасан, гадуурхсан, хүчирхийлсэн, тамлаж  зодсон зэрэг олиггүй, хүйтэн хандлага үзүүлсэн эцэг, эх байх эрхгүй хүмүүст хуулийн хариуцлага хүлээлгэе. Тэгвэл дээрх хоёр хүүхдийн адил үхэхэд ойрхон нөхцөлд дахиад хэдэн хүүхэд амьдарч байгаа юм бэ. 

НҮБ-ын хүүхдийн эрхийн тухай конвенцийн тайланд 2018 оны байдлаар Монгол Улсад 3122 бүтэн өнчин хүүхэд, 74 хараа хяналтгүй, 33322 хагас өнчин, 11435 хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхэд, 495 хөдөлмөр эрхлэгч хүүхэд, асрамжийн байгууллагад байгаа 1034 хүүхэд, гэмт хэр гийн хохирогч болсон 1688 хүүхэд, сэжигтэн яллагдагч болсон 956 хүүхэд, хуулиар шийтгүүлсэн 295 хүүхэд, хүнийг болгоомжгүй байдлаасаа болж хохироосон гэх 10 хүүхэд байдаг гэх судалгаа гарчээ.

Энэ бол өнөөдрийн Монгол Улсад амьдарч байгаа бидний ирээдүй болсон үр хүүхдүүдийн маань нөхцөл боломжийн судалгаа. Хамгийн сэтгэл түгшээсэн бас нэгэн судалгаа нь гэр бүлийн орчин нь эрсдэлтэй бүлэгт багтсан 20 мянган гаруй хүүхэд байна. Өөрөөр хэлбэл, эдгээр 20 мянга гаруй хүүхдийн амьдарч өдөр хоногийг өнгөрүүлж буй гэр бүлийн орчин нь эрсдэлтэй байгааг тогтоочихжээ.

Одоо тэгвэл хутганы ирэн дээр амьдарч байгаа эдгээр 20 мянган хүүхдээ яах вэ, Монгол Улс. Үүнд хариулт өгөх томчууд байна уу. Өдөр өдрөөр амиа хорлохыг нь, хэн нэгний гарт үхэхийг нь хараад, дуугүй тоолоод л суух уу. Энэ чиглэлд ямар ажил хийх вэ. Юу хийвэл бид 20 мянга гаруй бяцхан иргэнийхээ сэтгэл зүрхийг тайван амгалан орчинд амьдруулж чадах вэ. Энэ бол бидний хийж чадахгүй, хяналтаас гарчихсан нөхцөл байдал, тоон мэдээ юм уу. Хүүхдээ анхаарч, хянаж, хамгаалж чаддаггүй улс байгаад яах юм бэ. Хүүхдэд анхаарал хандуулъя, зөв тусгал болоё гэх зэргээр цагдаагийн байгууллага тодорхой ажил хийж, нийгмийг сэнхрүүлэх хэд хэдэн аян зарлалаа.

Гэлээ гээд ганцхан байгууллагын хичээл зүтгэлээр хүүхдээ ялгаварласан нийгмийн гажиг сэтгэл зүй илааршихгүй нь мэдээж. Тиймээс эцэг эх, асран хамгаалагч болсон томчуудыг татан оролцуулая. Тэдний оролцоог ахиулая. Ингэхдээ хуулийн хүрээнд асуудалд хандая. Тэгэхгүйгээр чимээгүй өнгөрөөж хүүхэд амиа алдсан мэдээг тоолж суусаар байтал хүүхдийн төлөө цохилох зүрхтэй, зовох сэтгэлтэй хүмүүс сэтгэлд гутралд автах нь ээ. Гэр бүлийн маргаан, архинаас үүдэлтэй хардалт, хүчирхийлэл хүүхдийн сэтгэл зүйг гэмтээдгээс гадна айдас түгшүүр бий болгодог нь харилцааны хууль. Тиймээс эцэг эхчүүд үр хүүхдэдээ зөв үлгэр дуурайл үзүүлдэг, өөрсдийн ха рилцаа хандлагаа аврах ажил өрнүүлье. Хүүхэд мөрөөдөж аав ээжийнхээ хайранд эрхэлж ирээдүйн Монгол Улсын ажиллах хүч болон өсөх ёстой болохоос өөрийгөө егүүтгэх боломж эрэлхийлсэн гунигт тавиланг гараараа зурах ёсгүй ээ.

---