Монгол Улсын Ерөнхийлөгчид өргөн мэдүүлэх Хэлний бодлогын баримт бичигт олон улсын туршлагыг тусгах хүрээнд өнөөдөр Монгол Улсад суугаа долоон элчин сайдын бие төлөөлөгч нар өөрсдийн орны хэлний бодлого, төрөөс хэрэгжүүлж буй арга хэмжээний тухай илтгэл тавив.

Манай улсын хувьд урьд нь Хэлний бодлогын баримт бичиг байгаагүй бөгөөд шинээр боловсруулан Ерөнхийлөгчид өргөн мэдүүлэхээр ажиллаж байгаа юм.

С.Дулам: Түүх, соёлтойгоо уялдуулан монгол хэлийг таниулах боломжтой

Хэлний бодлогын үндэсний зөвлөлийн дарга Монгол Улсын ардын багш, шинжлэх ухааны доктор, профессор С.Дулам “Тухайн улс орны онцлогоос хамаараад өөр өөр хэлний бодлого явуулдаг байх. Үүнээс бидэнд аль нь тэргүүн чиглэлд ач холбогдолтой, ямар арга замаар хэрэгжүүлэх  хэрэгтэй вэ гэдгийг олж авах юм. Багш, судлаачдаас эхний ээлжид санал авсан бөгөөд багш нарын хувьд монгол хэлний заах арга зүйтэй холбоотой асуудлаар санал өгсөн. Манай улсын хувьд 2025 он гэхэд хос бичигтэн буюу монгол бичиг, кирилл үсгийг давхар хэрэглэх зорилго тавьсан.

-700 гаруй үгийг хэрхэн хэрэглэх талаар?

-Энэ асуудал аль эрт зохицуулагдаад монгол хэлний журамласан толиор зохицуулагдсан. Ер нь бол аливаа үгийг хэрхэн бичих талаар эргэлзэх юм бол монгол хэлний журамласан тольд бичигдсэнээр бичнэ гэдгийг дахин сануулж хэлье.

Эхлээд монгол хүнээ бүтээчихээд дараа нь дэлхийн хүн бүтээнэ гэсэн зарчим баримтлах нь зүйтэй

-Хэлний бодлогыг авч үлдэхийн тулд хоёрдогч хэлний асуудал яригддаг?

-Зарим улс орнуудад багаас нь гадаад хэлийг заах ёстой гэдэг ч манай улсын хувьд төрөөс тавдугаар ангиас нь гадаад хэл заахаар тусгасан. Эцэг, эхчүүдийн хувьд хүүхдэдээ хэдэн наснаас нь хэл сургах нь өөрсдийнх нь асуудал. Монгол хүн бүтээнэ гэдэг бол бага сургуульд байхаас нь бүтээнэ. Эхлээд монгол хүнээ бүтээчихээд дараа нь дэлхийн хүн бүтээнэ гэсэн зарчим баримтлах нь зүйтэй. 

-Зарим улс орнуудын хувьд өөрсдийн хэл, усаа бусад улс, үндэстнүүдэд түгээх, заах хандлагатай байна. Манай орны хувьд ямар бодлого баримталж байна вэ?

-Улсын хэмжээнд монгол хэлийг соёлтойгоо хамт сонирхсон дэлхийн улс, үндэстнүүдэд тэртээ тэргүй сурталчилна гэж боддог. Манай улсын хувьд түүх соёлтойгоо уялдуулан өөрсдийн хэл соёлоо сурталчлах боломжтой.

К-попын нөлөөгөөр дэлхий даяар хүүхэд, залуус солонгос хэлийг их, бага хэмжээгээр таньж, судалж, сурч байгаа юм

К-попын нөлөөгөөр 150 сая хүн солонгос хэлээр ярьж байна

Дэлхий даяар 150 сая орчим хүн солонгос хэлээр ярьдаг бөгөөд хэрэглээгээрээ 13-т ордог байна. БНСУ-ын хувьд өөрсдийн хэл соёлыг ингэж олон улсад таниулан, түгээн, мэдүүлэх болсны цаана тус улсын соёл, урлаг дэлхийд танигдсантай холбоотой. Тус улсын К-попын нөлөөгөөр дэлхий даяар хүүхэд, залуус солонгос хэлийг их, бага хэмжээгээр таньж, судалж, сурч байгаа юм. БНСУ-д гадаад хэлийг заавал үзэх гэж тусгаагүй байдаг ч ерөнхий сургуулийн гуравдугаар ангиас нь хоёрдогч хэлийг заадаг хэмээн МҮИС-ийн дэд захирал Чой Ёнг Ги илтгэлийнхээ үеэр дурдсан юм.

Казахстан орны хувьд гурван хэлний тулгуур зарчмыг баримталж байна

Бүгд найрамдах Казахстан Улсын Элчин сайдын яамны зөвлөх Жусип Орынбай “Манай улсын үндсэн хуульд хоёр хэл заасан байдаг. Албан ёсны хэл бол казак хэл зайлшгүй мэдэх ёстой. Орос хэл нь албаны хэл хэмээн явдаг. 2016 оноос казахстан орны хувьд гурван хэлний тулгуур зарчмыг баримталж байгаа. Казак, орос, англи хэл гээд. Манай улсад англи хэлийг тавдугаар ангиас заадаг. 2018 оноос хэд хэдэн хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхээр болсон үүн дотор казак хэлний цагаан толгойг латин үсэгт шилжүүлэхээр болсон энэ нь орчин цагийн шаардлагад нийцүүлж буй хэрэг юм” хэмээн дурдлаа.

Хэл, бичгийн ухааны доктор, профессор Ж.Батбаатар: Монгол хэлний үгсийн баялаг алдагдаад байна

Ялангуяа цөөн хүн ам тухайн хэлээр ярьдаг бол хэлний дархлааны хувьд их эмзэг зүйл байдаг. Сая Энэтхэгийн илтгэгч хэлэхдээ Энэтхэг улсад 780 хэл байдгаас сүүлийн 10 жилд тавин хэл нь бөхсөн. Одоо бол энэтхэгчүүд 730 хэлээр ярьж байна. Үүнээс харахад аливаа улс орны оршихуйн дархлааны маш чухал хэсэг нь хэл байдаг. Дэлхий дээр монгол хэлээр 10 орчим сая хүн ярьж байна. Энэ бол яах аргагүй эмзэг асуудал.

Дэлхий дээр монгол хэлээр 10 орчим сая хүн ярьж байна

Манайд бол тавдугаар ангиас гадаад хэл суралцахад оройтохгүй гэж үзэж байгаа. Яагаад вэ гэвэл өөрийнхөө хэл соёлыг бүрэн дүүрэн эзэмшиж байж дараа нь бусдын хэл соёлыг суралцах үндэс суурь бүрддэг гэдгийг судлаачид тогтоосон байдаг. Сурах бичгийн талаар сүүлийн үед ярих болсон нь хэл маань баялаг чанараа алдаад хомс болсонтой холбоотой, цөөн үгээр ярьдаг, хэдхэн үгээр албан бичиг, ажил хэргээ явуулдаг болсонтой холбоотой. Үүнтэй холбогдуулан хэлний бодлогын зүгээс тодорхой, боловсруулсан бодлого алга байна. Иймд манай эрдэмтэд судлаачид хэлний баялгийг нэмэгдүүлэх, өргөн хүрээнд ашиглах талаар судалж байгаа.

 

---