Монголчууд бид тун чиг амгалан хүмүүс юм. Баргийн юманд “Болох л байлгүй дээ” гэсэн сэтгэлгээгээр ханддаг. Нэг талаар энэ их “Биед амар” үзэл. Гэхдээ ингэж хандах, хандахгүй зүйл гэж байдгийг ялгах ёстой юм. Болох л байлгүй дээ гээд орхиж боломгүй нэг асуудлыг энд хөндөх гэсэн юм.

Монгол улс хэдэн жилийн өмнө Оюутолгойн ордоо тавиад туучихсан гэж өнөөдөр хэн хүнгүй л ярьдаг. Ерөнхий сайдаар ажиллаж байсан хоёр хүн өнөөдөр Оюутолгойн гэрээний улмаас эрүүгийн хэрэгт шалгуулж байна. Монголд ашиггүй гэрээ байгуулсан гэж үзээд хууль хяналтын байгууллага шалгаж байгаа бололтой юм. Одоо бидэнд Тавантолгойн орд үлдээд байна. Хөдөлгөх үү, болих уу гэж олон жил ярьсан. Гадаад, дотоодын олон компани, хувь хүмүүсийн хараанд орсон орд л доо.

Тавантолгойн ордын нөөцийг хуучин блокын аргачлалаар 5.1 тэрбум байсан гэж тооцдог байв. Харин “Эрдэнэс Таван толгой” ХК-аас ордын нөөцийн хэмжээг нэгдсэн тайлангаар зургаан тэрбум тонн, нэмэлт хайгуулын дүнд 340 сая тонноор нэмэгдүүлж, Эрдэс баялгийн мэргэжлийн зөвлөлийн өргөтгөсөн хуралдаанаар 2018 оны наймдугаар сарын 31-ний өдөр шинэчлэн батлуулсан байна. Ингэснээр олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдөж Жорк стандартаар 7.6-8 тэрбумын нөөцтэй дүйхээр болжээ. “Нөөц нэмэгдсэнээр “Эрдэнэс Тавантолгой” компаний үнэ зах зээлд өсч, дэлхий нийтийн анхааралд хүргэлээ” гэж тус компаниас мэдэгдэж байна.

Улмаар Тавантолгойн ордны үйл ажиллагааг эрчимжүүлэх, төсөл хөтөлбөрүүдийг эхлүүлэх, олон улсын зах зээл дээр IPO гаргах ажлыг “Эрдэнэс Тавантолгой” компани эхлүүлээд байгаа. “Эрдэнэ Таван толгой” ХК–ийн гүйцэтгэх захирал Б.Ганхуяг “2018 оны жилийн эцсийн гүйцэтгэлийн үр дүнгээр 1072 хувьцааг амь орууллаа. Иргэн бүрт ногдол ашиг тараана. IPO гаргасан ч, төсөл хөтөлбөрүүдээ санхүүжүүлсэн ч тараана” гэж мэдээлж байна. Хэрвээ биелэх юм бол тун сайхан. Гэхдээ яах бол гэдэг болгоомжлол олон хүнд байгааг энд дуулгая. Учир нь ганц хоёрхон сарын дараагаас Тавантолгойн IPO-г хийж, та бидэнд 1072 хувьцааны хишиг хувь тараагаад эхэлнэ гэдэг үнэхээр хүчир ажил шүү. Ярихад амархан, хийхэд хэцүү. Ингэж эргэлзэх шалгаан олон бий. Хамгийн эхний, хамгийн том шалгаан нь энэ ажлыг гардан гүйцэтгэж байгаа залууст ийм хэмжээний чадамж бий юу гэдэг асуулт байгаа юм.

Тавантолгойн орд бол алаагүй баавгай, 1072 хувьцаа бол алаагүй баавгайн арьсны бидэнд оногдох хэмжээ шүү дээ. Тэгвэл баавгай алаад, бидэнд хувааж өгөх хүмүүсийн маань байдал нэг л биш байгаад байна. Яг үнэндээ өнөөдөр Тавантолгойн ордын IPO-г хийж хувьцаа амь оруулах хүмүүс маань 2000–аад оны дунд үеэс хойш оюутны автобусны билетийн асуудал ярьж нийгэмд танигдсан залуус байгаа юм. “Эрдэнэс Тавантолгой” ХК-ийн гүйцэтгэх захирлаар 2001-2007 онд МОХ-ны ерөнхийлөгч, дэд ерөнхийлөгч байсан Б.Ганхуяг ажиллаж байна. Тус компанийн Захиргааны газрын захирлаар 2012-2014 онд МОХ-ны ерөнхийлөгчөөр ажиллаж байсан Х.Батсайханыг томилсон байна. 2015 оны аравдугаар 25-ны хооронд МОХ-ны ерөнхийлөгчөөр ажиллаж байсан Д.Батбаяр “Эрдэс Тавантолгой” компанийн дэргэдэх “1072 мэдээллийн төв”-ийн үйл ажиллагааг хариуцсан ахлах мэргэжилтэн болсон байна. Уул уурхайн, тэгээд эдийн засгийн ихээхэн мэдлэг тэдэнд хэрэгтэй. Гэтэл Б.Ганхуяг нь эрх зүйч, улс төр судлаач мэргэжилтэй. Х.Батсайхан нь “Зохиомж” дээд сургуулийг олон улсын сэтгүүлч мэргэжлээр төгссөн байх жишээтэй.

Ер нь МОХ-ны ерөнхийлөгчөөр ажиллах байсан эдийн засгийн боловсрол, мэдлэгтэй ганц хүн болох “Хас” Ч.Ганхуяг л “Эрдэнэс Тавантолгой”-д даргаар очиж тухалсангүй. Бусад нь ямар нэг байдлаар оролцдог мэдээлэл бий. МОХ-ны ерөнхийлөгчөөр ажиллахад улс төр судлаач, эрх зүйч эсвэл олон улсын сэтгүүлч байж болно л доо. Тэнд оюутны нийгмийн асуудал, тэр дундаа оюутан бүрийг автобусаар зорчдог картаар хэл амгүй хангаад явчихвал болдог.

Оюутны автобусаар зорчих картын асуудлаар МОХ-ны ерөнхийлөгч нийслэлийн нийтийн тээврийн газартай л овоо хэрүүл, хэл ам хийнэ. Бас их, дээд сургуулиудын Оюутны холбоондоо хянахгүй бол өөрсдөө тэрхүү картын мөнгөний өрөнд уначих гээд байдаг талтай. Өөр эрсдэл бараг үгүй. Харин Тавантолгойн ордны IPO-г хийх үүрэгтэй “Эрдэнэс Тавантолгой”-н удирдлагад ажиллана гэдэг хэцүү. Тиймээс МОХ-ны ерөнхийлөгч асангуудыг оюутны картын хэл ам шиг зүйлд өртчих вий гэж санаа зовох юм. Нөгөөтэйгүүр эрхэм экс ерөнхийлөгч нарын алаагүй баавгайн арьс болох Тавантолгойн ордны 1072 хувьцааныхаа хишгийг ард түмэн хүлээсээр суугааг сануулъя.

Б.Дамдин-очир

Эх сурвалж “Зууны мэдээ”

---