Зургийн тайлбар: Шүүх хуралд оролцох ажлын хэсэг. баруун гар талаас эхнийх нь хүний эрхийн үндэсний комиссын гишүүн П.оюунчимэг, гуравдахь нь Ш.алтантуяа агсны аав с.Шаарийбуу.

Куала Лумпур хотод Ш.Алтантуяагийн амь насаа алдсан хэргийн шүүх хурал энэ өдрүүдэд болж байна. Малайзын Ерөнхий сайд асан Нажиб Разак болон түүний зөвлөх Абдул Разак Багинда нарын орчуулагчаар ажиллаж байсан монгол бүсгүй бусдын гарт хэрцгийгээр амиа алдсанаас хойш 13 жил өнгөрчээ. Тэдгээр төрийн өндөр албан тушаалтнууд шумбагч онгоц, зэвсгийн наймаандаа хохирогчийг орчуулагчаар оролцуулсныхаа дараа устгасан гэх хардлага өнөөг хүртэл тасралгүй явж ирсэн нь анхаарал татдаг. Энэ хэрэг 2006 онд гарсан байтал удтал сунжирч 2015 Малайзын хоёр цагдаад цаазаар авах ял оноож байлаа. Гэвч өнөө гэмтнүүд ч бас өдийг хүртэл ял зэмээ хүртээгүй байгаа. Мөн аллагын захиалагчид ч шийтгэлээс гадуур явсаар ирлээ. Хэргийн талаар дор дэлгэрэнгүй дурдах тул ингээд орхиё. Ер нь өнгөрсөн хугацаанд юу эс болов доо. “Хоёр улсын харилцаанд сэв сууна”, “Монголчууд Малайзад визгүй зорчих эрхийг хасчихна” гэсэн үзлээрээ манай талын төрийн албан тушаалтнууд ч саад болж байсан тухай Ш.Алтантуяа агсны аав С.шаарийбуу харамсан ярьж байлаа.

Тэрбээр охиныхоо төлөө ёстой хөлөө хүрэх газраа хүртэл явсан даа. Малайзын далбааг шатаана хэмээн мэдэгдэж, тус улсын сонгуулийн үеэр уриалга илгээж байв. Энэ хэрэг ингэж сунжирсан хийгээд өнөөдөр дахин сөхөгдөөд шүүх хурал нь Куала Лумпур хотноо болж байгаа аль аль нь улс төрийн шалтгаантай. Малайзын Ерөнхий сайд асан Нажиб Разак уг хэргийн материалыг улсынхаа Хааны төв архивт нууцалж, түүнийг хаан нь эргүүлэн сэргээсэн гээд дуулиантай явдлууд үргэлжилнэ.

Гэхдээ хамгийн гол нь олон жилийн турш тус улсын төрийн эрхийг барьсан БН эвсэл өнгөрсөн жилийн тавдугаар сард болсон сонгуульд сөрөг хүчний Пакатан Харапан намд ялагдаж Махатир Бин Мохамад Ерөнхий сайд болсон юм. Ингэснээр хэргийг сэргээх үйл явц ч шулуухан зам руу оржээ. Бас эрх баригчид нь ийн ялагдсанд Нажиб Разакын авлигын асуудал дээр Ш.Алтантуяагийн амиа алдсан хэрэг ч нөлөөлснөөс болсон гэж үзэх үндэстэй. Хохирогчийн аав С.шаарийбуу тус улсын сонгуулийн өмнөх өдөр нь Малайзын сэтгүүлчийн цахим хуудас руу “Малайзын ард түмэн та бүхний хувьд түүхэндээ хамгийн хариуцлагатай сонгууль энэ байж мэднэ. Хэрэв хариуцлагагүй сонголт хийвэл миний охинд ямар эмгэнэлт явдал тохиолдсон билээ, түүнтэй дүйцэхүйц хувь заяа танай орны хөгжил, ирээдүйд тохиолдохыг үгүйсгэхгүй. Маргааш сонгуулийн хайрцагт саналын хуудсаа бөглөж хийхээсээ өмнө Ш.Алтантуяаг нэг санаарай” гэсэн зурвасыг зургийнхаа хамт илгээсэн байдаг.

Орой нь нэр дэвшигчдийн мэтгэлцээн болж, Нажиб болон Махатир нар зурагтаар шууд нэвтрүүлэгт ороод төгсгөлд нь хаалтын үг хэлэхдээ Махатир “Би Малайзын алдагдсан нэр хүндийг буцаан авчрахын төлөө ажиллана. Би та бүхэнд ганц л зүйл харуулъя” гээд тус захидлыг үзүүлсэн гэдэг. Ингээд “Би өөр зүйл хэлэхгүй. Энэ хүний хэлсэн үгийг бодоорой” гээд хаасан байна. Тэр шөнөдөө 1.8 сая малайзчууд тэр бичлэгийг үзжээ. Сонгуулийн дараа Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Х.Баттулга Малайзын Холбооны Улсын Парламентын сонгуульд эвслээ тэргүүлэн ялалт байгуулж, улсынхаа Ерөнхий сайдаар сонгогдсон Махатир Бин Мохамад баяр хүргэсэн захидал илгээсэн. Гэхдээ дан ганц албаны хуурай үгс биш харин улсын Ерөнхийлөгчийн зүгээс амиа алдсан иргэнийхээ хэргийг шударга шүүхээр шийдүүлэх хүсэлтээ дайсан байдаг.

Тодруулбал, “Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн хувьд миний бие Монгол Улсын иргэн, хоёр хүүхдийн ээж Ш.Алтантуяагийн амь насыг 2006 оны аравдугаар сарын 18­нд Малайз Улсад хөнөөсөн онц ноцтой гэмт хэргийг шалгах явцад онцгой анхаарал хандуулдаг юм. Энэхүү гэмт хэргийн улмаас манай хоёр орны харилцаанд, тэр тусмаа ард иргэдийн хооронд таагүй уур амьсгал бий болоод байгаа бөгөөд эрхэмсэг ноён Ерөнхий сайд та гэмт этгээдүүдийг шүүх, шүүхийн шийдвэрийг хэрэгжүүлэх, талийгаачийн ар гэрийнхний иргэний нэхэмжлэлийг шүүхээр шударгаар шийдвэрлэхэд анхаарал хандуулж, хоёр улсын харилцаанд үүссэн таагүй уур амьсгалыг илааршуулна гэдэгт найдаж байна. Танд эрүүл энх, ажлын өндөр амжилт хүсье” гэсэн юм.

Мөн өнгөрсөн оны долдугаар сард Гамшгийн эрсдэлийг бууруулах Азийн сайд нарын бага хуралд оролцохоор манай улсад ирсэн Малайз Улсын шадар сайд дато Се Азаза Ван Исмайл Ерөнхийлөгч Х.Баттулгад бараалхах үеэрээ Ш.Алтантуяагийн амь насаа алдсан хэрэгт тус улсын Засгийн газар анхаарал тавьж байгаа талаар хэлж, захидалд дурдсанчлан гэмт этгээдүүдийг шүүх, шүүхийн шийдвэрийг хэрэгжүүлэх, талийгаачийн ар гэрийнхний иргэний нэхэмжлэлийг шүүхээр шударгаар шийдвэрлэхэд ихээхэн анхаарал хандуулж байгаа талаар ярьж байв. Тэгвэл өнгөрсөн жилээс дахин сэргээн шалгах болсон Малайзад амиа алдсан Ш.Алтантуяагийн хэргийн шүүх хурал өнөөдөр Малайз Улсын Куала Лумпур хотноо болж байна. Уг хуралд Монгол Улсын хүний эрхийн байгууллагыг төлөөлж Хүний эрхийн үндэсний комиссын гишүүн П.Оюунчимэг томилолтоор ажиллаж байгаа аж.

Тэрбээр Малайз Улсад амь насаа алдсан Монгол Улсын иргэний өмнөөс шүүх ажиллагаанд нэхэмжлэгчээр оролцож байгаа нь энэ. Мөн өнөөдөр хохирогчийн ар гэрийнхэн болон хуралд оролцох хуулийн багийнхан Куала Лумпурт хэвлэлийн бага хурал хийхээр төлөвлөжээ. Тэгвэл энэ хэрэг яагаад гарах болсон, өнгөрсөнд ямар үйл явдлууд өрнөснийг хэвлэлийн мэдээллүүдээс тоймлон хүргэе.

Ш.Алтантуяагийн хувьд англи, орос хэлтэй, хятад, япон хэлний мэдлэгтэй нэгэн байж. Бага насаа ОХУ­-д өнгөрөөсөн тэрээр 1990 онд Монголд гэр бүлээрээ ирэхэд МУИС-­ийн дэргэдэх лицей аравдугаар ангийг төгссөн аж. Дараа нь Отгонтэнгэр дээд сургуулийн орчуулагчийн анги, БНХАУ­ын Бээжин хотын Гадаад хэлний их сургуулийн хятад хэлний ангийг орчуулагч, эдийн засагч мэргэжлээр дүүргэжээ. Мөн Монголдоо гоо сайхны салон байгуулж явсан гэдэг. Гэвч Малайзын Куала Лумпур хотын захын ойролцоох ойгоос Монгол бүсгүйн цогцос 2006 оны аравдугаар сарын 19­-ний өдөр олдсон нь Ш.Алтантуяа байв. Тухайн үед бүсгүйн толгой руу буудаж, биед нь “С4” нэртэй тэсрэх бодис зүүж дэлбэлснийг шинжээчид тогтоож байж. Түүнийг амиа алдсан өдөр талийгаачийг хүргэж өгсөн таксины жолооч энэ хэргийн талаар хамгийн анх цагдаад мэдээлсэн аж. Бүсгүйг түүний нүдэн дээр барьцаалан, машинд суулган авч одоход жолооч барьцаалагчдын машины марк, дугаарыг тэмдэглэн авч, цагдаад мэдээлжээ. Машиныг хэдэн өдрийн дараа олсон бөгөөд Малайзын Засгийн газарт бүртгэлтэй болохыг тогтоосон байна. 

Энэ хэргийг эхнээс нь дурдах гэвэл Франц-Испанийн “Армарис” гэх компани Малайзын Засгийн газарт гурван шумбагч хөлөг нийлүүлэх нэг тэрбум еврогийн хэлэлцээ 2002 онд байгуулсан асуудал сөхөгдөнө. Ш.Алтантуяа агсан 2004 онд Хонконгт Абдул Разак Багиндатай танилцсан байна. Багиндагийн эгч нь тухайн үед Аюулаас хамгаалахын ажилтан, Малайзын Стратегийн судалгааны төвийн захирал байжээ. Багиндад оросоос англи хэл рүү орчуулга хийж өгдөг байсан Ш.Алтантуяа Багиндатай удалгүй амрагийн холбоотой болсон гэдэг. Багинда тухайн үед Ерөнхий сайдын орлогч байсан Нажиб Разактай ойр дотно холбоотойгоороо Куала Лумпурын элитийн хүрээнд багтдаг байсан гэнэ.

Хэдийгээр шумбагч хөлөг худалдаж авах хэлэлцээг 2002 онд байгуулсан байсан ч чухал заалтуудыг тохироогүй байж. Ингээд хөлөг онгоц авах ажлын гэрээг хийхэд Ш.Алтантуяа орчуулагчаар ажилласан байна. 2006 оны аравдугаар сард “Армарис” техник үйлчилгээний комисст төлбөрөө тушаасныг сонсоод Ш.Алтантуяа Куала Лумпурт очиж өөрийн хувиа авахыг хүсчээ. Харин Багиндагийн удирдаж байсан техник үйлчилгээний “Perimekar” түүнд олгох 500 мянган ам.долларыг өгөхөөс татгалзжээ. Багинда, Ш.Алтантуяа нар үүний өмнөхөн хоёр тийш болсон байсан тухай мэдээлэл бий. Харин хохирогчид мөнгө төлөөгүйн учрыг Малайзын Ерөнхий сайд асан Нажиб Разакийн хартай эхнэр түүнд ямар ч мөнгө өгөхгүй байхыг тушаасантай холбоотой ч гэдэг. Тус явдлаас хэдхэн хоногийн дараа бүсгүйн цогцос олдсон юм.

Ийнхүү 28 настай бүсгүй “Армарис” болон Малайзын Засгийн газрын хоорондох учир битүүлэг, асар үнэтэй наймааны золиос болжээ. Малайзын Батлан хамгаалах яам хоёр “Scorpene” шумбагч хөлгийн ложистик болон техник сургалтын зардалд Засгийн газар нэг тэрбум евро зарцуулсан гэж парламентдаа мэдэгдсэн бөгөөд техник үйлчилгээний хөлсөнд нь “Perimekar Sdn Bhd” хэмээх аялал жуулчлалын компанид 114 сая евро төлсөн гэж мэдээлж байсан байна. Гэмт хэргийг мөрдөх үед Малайз Улсын нөлөө бүхий улстөрчийн захиалгаар тус улсын цагдаа нарын гарт зэрлэгээр хөнөөгдсөн болохыг тогтоож, уг хэрэгт Малайзын улстөрч Абдул Разак Багиндаг холбоотой гэж үзсэн байна.

Үүний дагуу шүүх хурал хоёр жил гаруй үргэлжилсэний эцэст 2008 оны аравдугаар сарын 26-нд Абдул Разак Багиндад холбогдох хэргийн шүүх хурал Куала Лумпур хотод болж, буруугүй хэмээн үзэж сулласан байна. Тухайн үед Малайзын парламентын сөрөг хүчний тэргүүн датук Сери Анвар “Талийгаачийн аллагатай холбоотой олон асуулт хариултгүй үлдсэн. Хэргийн эргэн тойронд олон зүйл тодорхой бус байна. Хэргийг мөрдөх ажиллагаа мэргэжлийн түвшинд хийгдээгүй гэсэн ойлголт бэхжиж байна. Прокурорын байгууллага хэргийг шалгах ажиллагааг анхнаасаа мэргэжлийн түвшинд хийж чадаагүй. Мөн прокурорын баг болон шүүхийн бүрэлдэхүүнд зориуд өөрчлөлт хийж хэргийг дарах гэсэн санаатай байна” гэж байжээ.

Ийнхүү Абдул Багиндаг цагаатгаж, хэргийг үйлдсэн гэх Азила Хадри, Азхар Сирул хэмээх цагдаа нарыг шүүж эхлэхээр болжээ. Бүсгүйг хэрцгийгээр хөнөөсөн Сирул гэгч мэдүүлэгтээ “Намайг буу гаргахад тэр өөрийгөө жирэмсэн гээд амь гуйж байсан” гэжээ. Тэр үед түүний захирагч Азила бүсгүйг хутгалж, газар унагасан аж. Дараа нь түүний хувцсыг тайлан гялгар уутанд хийхэд гар нь хөдөлж байсан гэдэг. Азила Сирулд түүнийг дахин бууд гэснийг тэр биелүүлсэн тухайгаа ч өчиж байж. Энэ бол Ш.Алтантуяагийн аллагын талаарх эхний мэдүүлэг байв. Дараа нь тэд бүсгүйн цогцсыг ойд аваачиж, хөл, хэвлий, толгойд нь тэсрэх бөмбөг тавьж дэлбэлсэн гэжээ. Ш.Алтантуяаг хөнөөсөн ахлах мөрдөгч Азила Хадри, бага түрүүч Сирул Азхар нарт Малайзийн Холбооны дээд шүүхээс 2015 онд цаазын ял оноосон билээ. Гэвч Сирул ялын тогтоол гарахаас өмнө Австрали руу оргон зайлсан байна.

Тэрээр Австралийн хууль сахиулагчдад баригдан, Сидней дэх Виллавүүдийн Цагаачлалын саатуулах төвд хоригдож байгаа аж. Ийм урт түүхтэй хэргийн шүүх хурлыг өнөөдөр дэлхий нийтээрээ анхааран харж байна. Улс төр, гэмт хэрэг холилдсон аймшигт хэргийн үнэн учир олдоно гэдэгт ч олон хүн итгэж байгаа. Үүнээс манай улсад үлдэж байгаа сургамжийг нь хэлэх гэсэн юм. Харийн нутагт монголчууд янз бүрийн хэрэгт орж, эсвэл хохирох явдал цаг ирэх тусам ихэссэн үү гэхээс буурсангүй. Тэр болгонд төр засгийн зүгээс дорвитой харж үздэггүй, тэр байтугай Элчин сайдын яамд ч иргэнээ хайхардаггүй тухай мэдээлэл гарсаар ирлээ. Монголчуудыгаа харж хандах ёстой байгууллагууд нь асуудалд холбогдоход эсвэл зориод очиход нь биеэ үнэлэгч, хулгайч гэсэн өнцгөөс харж нүд үзүүрлэсэн тухай гомдол олон. Харин Ш.Алтантуяа агсны хэрэг дээр муухай, сайхан ч монгол хүн харийн газар амиа алдахад араас нь харах, хариуцлага нэхэх төр байдгийг Ерөнхийлөгч Х.Баттулга харууллаа. Шүүх хурал болж байгаа үйл явдалд түүний төрийн тэргүүний хувиар бичсэн захидал ч нөлөөгөө үзүүлсэн нь дамжиггүй. Одоо үр дүнг нь ертөнц нийтээрээ харж, хүлээж байна. Энэ бол шинэ цагийн Монгол Улсын яалт ч үгүй дэвшил билээ.

Ж.Баяр

---