2025 оны төсвийн төсөлд оруулах зарчмын зөрүүтэй саналуудын талаар УИХ-ын гишүүн Д.Энхтүвшин мэдээлэл хийв.

УИХ-ын гишүүн Д.Энхтүвшин:

-Засгийн газрын оруулж ирсэн төсвийн төсөл нь иргэд сонгогчдын улс төрийн намуудад итгэх итгэлийг алслуулж байна. Дахиж энэ итгэлийг сэргээхийн тулд асар их цаг хугацаа зардал шаардлагатай болно.

Иргэдийн амьдрал аль нэг сайд, улс төрийн намаас хамааралтай биш байгаасай. Хариуцлагатай хүн бүрд хөгжин дэвших бололцоо боломж нээлттэй байгаасай гэж боддог. Энэ боломжийг нээх хамгийн зөв зам бол төрийн оролцоог хязгаарлаж, хувийн хэвшлийн санал санаачилгыг дэмжих.

Намууд дөрвөн сарын өмнө сонгогчдын санал авахын тулд ярьж байсан нэг заалтыг сануулъя. МАН төсвийн зарлагыг ДНБ-ий 25 хувь хүртэл буулгана гэж заасан. Ардчилсан нам 20 хувиар буулгах, ХҮН нам төсвийг буулгах бодлого явуулна гэж амласан.

МАН-ын хувьд төрийг жижиг болгох, хувийн хэвшлийн дэмжих итгэл үнэмшил дээр нь үндэслэж, сонгуульд нэр дэвшиж, иргэдийн саналыг авсан. Гэтэл анхны жилийн төсөв нь 2023 оны төсөвтэй харьцуулахад 60 хувь нэмэгдэж байна. Хувь хүний зүгээс харахад энэ бол бүлэг залилангийн нэг хэсэг юм шиг.

Төрийн ордонд сууж байгаа хүмүүс амьдралаас тасарсан байна. Иргэд цалингаас цалин, зээлээс зээлийн хооронд л явж байна. Гэтэл төсвийн урсгал зардлыг 10 их наядаар, татварын орлогыг 10 их наядаар нэмнэ гэж байна. Өөрөөр хэлбэл аж ахуйн нэгж, татвар төлөгчдийн орлогын татварыг 50 хувь нэмэгдүүлэх тооцоолол хийсэн. Энэ ачаалал аж ахуйн нэгж, иргэд дээр ирнэ. Эдийн засгийн нөхцөл байдал хүнд байгааг ойлгохгүй байна.

НӨАТ-ын өр 2024 оны зургаан сарын байдлаар 540 тэрбум төгрөг болсон. Энэ цар тахлын өмнөхтэй харьцуулахад 3.6 дахин нэмэгдсэн. Мөн татварын алданги, хүү торгуультай холбоотой аж ахуйн нэгж дээр ирж буй дарамт, 2020 онтой харьцуулахад 3.5 дахин нэмэгдсэн. 70 их наядын торгуулийн өр төлбөр тавигдсан. Тиймээс 5.3 их наядаар төсвийг бууруулах санал оруулж ирэхгүй бол 2025 оны төсвийн төслийг дэмжих боломжгүй гэж бодож байна. Төсөв хэлэлцэх явцад гишүүдийн дуу хоолой санал оруулахад нэлээд хүндрэлтэй байдаг юм байна. Засгийн газрын буулгаж оруулж ирээгүй төсвийг хасах гэхээр үйл ажиллагаанд нөлөөлнө гэдэг.

Татвар, нийгмийн даатгалын хэмжээг буулгаач гэхэд боломжгүй, хэцүү байна гэдэг атлаа зардал нэмэхдээ ямар ч хяналт алга. 

Би хувь гишүүний хувьд АН, ХҮН-ыг төрийг жижиг болгохыг дэмжинэ гэж бодож байсан. Гэтэл төсөв хэлэлцэж байхад тойрогтоо мөнгө тавиулах гэсэн жижиг сонирхолд хөтлөгдөж, төсөв нэмэгдэх талаар ярьж байна. Энэ талаар үргэлжлүүлж хатуу байр суурь илэрхийлнэ. Хэрэв энэ чигээр олон жил явбал миний хувьд энд байх утгагүй гэж үзэж байна.

Намууд төсвийн зарлагыг багасгах талаар амласан мөрийн хөтөлбөрөө хэрэгжүүлж чадахгүй бол би УИХ-д хий дэмий байх шаардлагагүй гэв.

---