Яг нэг жилийн өмнө, нийслэлийн нийтийн тээврийн парк шинэчлэлд зориулсан ногоон автобусны хулгай олон нийтэд ил болж, Д.Сумъяабазар нийслэлийн Засаг даргын суудлаасаа, Ж.Сүхбаатар Түгжрэлийг бууруулах үндэсний хорооны даргын албаасаа огцорч байлаа. Татвар төлөгчдийн 134 тэрбумаар ногоон автобус авсан  гэх ч шаардлага хангаагүй тээврийн хэрэгслийг угсраад нийслэлд шахахаар оролдсон нь  баримт, факттайгаа дэлгэгдсэн юм. Энэ хэргээс болж "Тэнүүн Огоо" компанийн захирал шоронд орсон бол тендер шалгаруулсан, гарын үсэг зурсан дарга нар  ямар ч ял шийтгэл, гэм зэмгүй амьдарч байна. Ногоон автобусны хэргийг УИХ дээр нээлттэй сонсголоор хэлэлцсэн хэдий ч үр дүн муутай, сонгууль угтсан шоу болоод дууссан уу дууссан.

МАН-ын өнгөрсөн найман жилд гаргасан энэ мэт үрэлгэн зардал, хулгай луйвар үүгээр дуусахгүй. Гурван тэрбумын усан оргилуур, их наядын дүүжин тээвэр бүгд дашийн шог болсон. Хотын мөнгө ямар “хорогдох” биш дээ, манай "МАНдуулсан" дарга нарын хувьд.

Су.Батболдыг С.Амарсайханаар, С.Амарсайханыг Д.Сумъяабазараар, Д.Сумъяабазарыг Х.Нямбаатараар сольсон ч нийслэлийн хувьд нэмэгдэхүүний байрлал солигдсоноос цаашилсангүй. Нэмэгдэхүүний байрлалыг солих биш нийлбэр дүнд орсон өөрчлөлт нийслэлд нэн чухал байна!

Ганц нийтийн тээврийн салбар л хулгайн үүр, овоохой байж ирсэн гэвэл эндүүрэл. Ганц бороонд хот бүхэлдээ баас шээсэндээ живж байгаа нь Улаанбаатар угтаа авлигадаа живэхэд хүрсний илрэл. Авлига манай хотын мангас болоод удаж байна гэсэн үг. Тэрхүү мангас МАН-ын цагаан ордон ч, АН-ын түрээсийн байранд ч нуугдаж суугаа нь бодит эмгэнэл юм.

Ямар ард түмэн байна, тийм төр байдаг гэдэг. Үүнийг ойлгомжтойгоор тайлбарлах юм бол сонгогчид саналаа хэр их худалдана, тэр хэрээр амьдрал нь уруудна. Англиар үүнийг karma is for you гэдэг.

Орон нутгийн сонгууль болгоноор МАН, АН хоёр наанаа ухаалаг, аз жаргалтай Улаанбаатарыг байгуулна гэж уралдаж амалдаг. Үнэн хэрэгтээ, Улаанбаатар утаатай, угаартай байх нь тэдэнд ашигтай. Угтаа утаа манай улстөрчдийн ашигтай ажилладаг бизнес болж хувирсан. Иймээс тэдэнд утааг бууруулах хүсэл сонирхол үгүй.

Шахмал түлшний үйлдвэртэй холбоотой 1.1 их наяд төгрөгийн гэмт хэргийн шинжтэй зөрчил илрүүлсэн тухайгаа наймдугаар сарын ээлжит бус чуулганы хуралдаанд Ерөнхий аудитор Д.Загджав хэлсэн нь хандалт хөөсөн худал мэдээлэл биш. Бүхэл бүтэн улсын Ерөнхий аудитор хүн УИХ-ын чуулганы хуралдаан дээр хэлсэн үгэндээ эзэн болно гэсэндээ ил зарласан байх,

Шахмал түлшний үйлдвэрлэхэд зарцуулсан 1.1 их наяд бол Монгол Улсын жилийн төсвийн таван хувьтай тэнцэх мөнгө. Хэрэвзээ энэ мөнгийг үнс болголгүйгээр цахилгаан станц,цэвэрлэх байгууламж барихад зарцуулсан бол эдийн засгийн үр дүн, үр нөлөөлөл нь өндөр. Гээд манай улстөрчдөд унацаа улсынхаа эрх ашгаас илүү дээр эрэмбэлдэг.  Ийм болохоороо улаанбаатарчууд зундаа баас шээсээр, өвөлдөө утаа угаараар амьсгалдаг. Улаанбаатарыг “ухаалаг” хот болгоно гэхээсээ илүү ядаж утаанаасаа салах хэрэгтэй. Учир нь, Улаанбаатарчуудын уушгины хорт хавдарын өвчлөл сүүлийн жилүүдэд эрс нэмэгдсэн. Таван хүн тутмын нэг нь уушгины өвчнөөр өвчилж байна гэдэг үндсэндээ Улаанбаатар гамшгийн бүс болсоны ДОХИО.

Нийслэлийн замын түгжрэл бол жинхэнэ тамын түгжээ болоод хэдэн арван жил өнгөрөв. Э.Бат-Үүл хотын дарга байхдаа дугаарын хязгаарлалт авснаар өөрөөр МАНай хотод дорвитойхон арга хэмжээ авч, хөгжил дэвшилд хөтлөх хүн алга.

Нийслэлчүүд нэг өдөрт 4 цаг, нэг жилд 48 цагийг түгжрэлд өнгөрүүлж байна. Мэдээж, энэ бүхэн амьдрал биш, сонголт бүр биш. Сонголт гэдэг нь эрүүл аюулгүй орчин, тав тухтай, стрессгүй амьдрахын нэр юм. Түгжрэлд алдсан хугацаа, шатахуун, эдийн засгаа мөнгөн дүнгээр тооцвол хамгийн багадаа 3.7 их наяд төгрөг болно. Энэ мөнгө бол улсын төсвийг арав хуваасантай тэнцэх зардал. Ийм мөнгөөр хэчнээн сургууль, цэцэрлэг барьж болох байсан бэ гэдгийг тооцож үзээд сонголтоо хийхэд гэмгүй.

Түгжрэлийг бууруулахад 2021 онд 420 тэрбум, 2022 онд 523 тэрбум, 2023 онд 420 тэрбум гээд нийт 1.4 их наяд төгрөг зарцуулжээ. Эндээс дүгнэхэд Улаанбаатарын түгжрэлийг бууруулахад мөнгө дутсангүй, сэтгэл дутсан байна.

“Аз жаргалтай Улаанбаатар”-т сүүлийн таван жилийн байдлаар 4951 хүүхэд зам тээврийн осолд өртсөнөөс 196 нь амиа алджээ. 4956 хүүхэд гэмтсэнээс 347 нь бүх насаараа хөгжлийн бэрхшээлтэй хүн болжээ. Нэг хүн үхвэл эмгэнэл, олон хүн үхвэл статистик гэж үгтэй. Үүнчлэн нэг хүн хулгай хийвэл гэмт хэрэг, олон хүн нийлж хулгай хийвэл зүгээр сенсааци болдог жишиг тогтсон. Хоноцын сэтгэлтэй хулгайч нараас хотоо цэвэрлэе гэвэл хороо хорин, дүүрэг нийслэлээсээ эхлэх хэрэгтэй юм шүү дээ.

---