Монгол улсын Засгийн газраас жагсагчдын шахалт шаардлагаар Тавантолгой-Гашуунсухайт, Тавантолгой-Зүүнбаян, Богдхан төмөр замын бүтээн байгуулалтын төслийн гэрээнүүдийг өнгөрсөн долоо хоногт улсын нууцаас гаргасан нь олон олон булхайг илчиллээ. 

Эрдэнэтийн 49 хувийг хувийн компанид шилжүүлэх Засгийн газрын хуралдааны протоколыг тухайн үед Ерөнхий сайдаар ажиллаж байсан Чимидийн Сайханбилэг улсын нууцад оруулсан шиг, үе үеийн улс төрчид улсын нууц нэрээр хуйвалдаан, луйвраа хаацайлдаг нь ийнхүү дахин ил боллоо. Улс эх оронд нууцлах зүйл байдаг. Харин манай улс төрчид өөрсдийн авлига, албан тушаалын гэмт хэргээ улсын нууц нэрээр нуудаг ажээ. 

Тухайлбал, дээрх гэрээнүүд улсын нууцаас гарснаар 1км төмөр замыг 5 сая ам.доллараар төсөвлөсөн нь ил боллоо. Энэ нь зах зээлийн үнээс хоёр дахин үнэтэй байгаа нь нэг дэх асуудал болоод байна. 

Австрали болон Хонгконгийн хөрөнгийн биржид бүртгэлтэй "Аспайр майнинг" компани 2017 онд зөвшөөрлөө аван, 2018 оноос Эрдэнэт-Овоот чиглэлд 560км төмөр зам тавихаар төлөвлөж байсан ч хөвсгөлчүүдийн эсэргүүцэлтэй тулан одоогоор баригдаагүй байгаа юм. Тус компанийн 2018 онд гаргасан тооцоогоор 1км төмөр зам барих төсөв 2.5 сая ам.доллар болж байжээ /Одооны ханшаар тооцвол 2.8 сая ам.доллараас хэтрэхгүй гэв/. Энэ бол хувийн компанийн гаргасан тооцоо. 

Гэтэл Монгол улсын төр 1км замыг 5 сая ам.доллараар төсөвлөн барьжээ. 

Авлигач түшмэдүүд өөрсдийн шийдвэрээ зөвтгөн, "Говьд төмөр зам тавих амаргүй учир төсөв өндөр гардаг" гэж мэтгэж мэднэ. Үнэндээ говийн элсэн дээр төмөр зам тавих, Хөвсгөлийн уул нуруунд төмөр зам тавих хоёр газар тэнгэр шиг байдаг гэх юм билээ. Өөрөөр хэлбэл, хангайд төмөр зам барих нь төсөвт өртгийг нэмэгдүүлдэг ба хэрэв Монголын төр Хөвсгөл рүү төмөр зам барихаар болбол 1км-ийг нь 10 сая ам.доллараар төсөвлөх байсан нь дээрх гэрээнүүдээс ил болж байгаа юм. 

Улсын нууцаас гаргасан гэрээнүүдээс ил болж байгаа хоёр дахь асуудал бол 1тн нүүрсийг 60 ам.доллараар тооцож өгөхөөр болсон явдал юм. Гэтэл өдгөө дэлхийн зах зээл дээр 1тн нүүрс 130 ам.доллар байна! 

Төмөр замын өртгийг хоёр байтугай нугална, нүүрсний үнээ 2-3 дахин бага үнээр авна. Давхар, давхар ашиг олох энэхүү схемийг бодож олохгүй юм бол Х.Баттулга ҮАБЗ-ийн тэргүүн, А.Гансүх ҮАБЗ-ийн нарийн бичгийн даргаар суугаад хэрэггүй байсан гэж харагдаж байна. 

Энэ талаар эдийн засагч П.Жаргалсайхан "Төмөр замын бүтээн байгуулалтын нийт зардал 1.005 тэрбум ам.доллар болсноос 110 сая ам.долларыг бэлнээр, 896 сая ам.долларыг нүүрсээр авахаар тооцжээ. 1тн нүүрсийг 60 ам.доллараар авахаар гэрээлсэн бол өнөөгийн ханш нь 130 ам.доллар байна. Хожоо нь 1 тэрбум ам.доллар буюу 3.4 их наяд төгрөг болж байна" гэжээ. 

Дээрх замуудыг "Бодь интернэйшнл" хэмээх төмөр замын ямар ч туршлагагүй компаниар бариулсан /ЗХЖШ бүрэн бүрэлдэхүүнээрээ оролцсон/ ба 1 тэрбум долларын унацтай энэхүү бизнесийг улсын нууцад авсан нь энэ мэт  учиртай байсан нь өдгөө ил боллоо. 

---