Дэлхий дахинаа “Ковид-19” цар тахал дэгдэж, хүн амын хөдөлгөөн буурснаар эдийн засгийн идэвхжил хумигдаж тэр хэрээр шатахууны хэрэглээ буурч зах зээлд эрэлт багасч үнэ буусан. Зах зээлийн жамыг дагаж манай улсад нийлүүлэгддэг шатахууны үнэ ч буурч иргэд хэсэгтээ л үнийн өсөлтөөс төсвөө хэмнэж чадсан. 2020 оны 4 сард Brent маркийн газрын тосны үнэ сүүлийн 10 жилийн хугацаан дахь хамгийн бага түвшин буюу 20 долларт хүрч байсан бол өнөөдрийн /2021.03.09/ байдлаар 1 баррель нь 64 долларттай тэнцэж үнэ 3 дахин нэмэгджээ.

Үнэ өсч буй шалтгаан нь дэлхий даяар ковидын эсрэг вакцинжуулалт хийгдэж, улс орнуудад хорио цээрийн дэглэм суларч, эдийн засгийн идэвхжил нэмэгдсэнтэй холбоотой. Үүнээс гадна газрын тос нийлүүлэгч орнуудын холбоо ОПЕК+ болон Саудын араб олборлолтоо хязгаарлаж, АНУ-ын долларын ханш суларсан зэрэг нь үнэ өсөх шалтгаан болжээ. Гэхдээ шижээчдийн тооцооллоор 2021 онд 1 баррель газрын тосны үнэ дунджаар 45-60 ам.долларын хооронд хэлбэлзэхээр байна.  

Шатахууны ханш өсөх төлөвтэй байна

Монгол улс жилд 1.5-1.8 сая тонн шатахуун ОХУ-аас импортлон авдаг. Газрын тосны үнэ өсч буйтай холбоотойгоор манай улсад нийлүүлэгддэг шатахууны үнэ нэмэгдэх төлөвтэй байна. Засгийн газрын зүгээс шатахууны үнийн өсөлтийг татварын хөнгөлөлтөөр тогтоон барих аргыг хэрэглэдэг ч эрэлт тасралтгүй нэмэгдэж, үнэ тогтвортой хадгалагдахгүй бол зах зээлийн хуулийг дагахаас өөр сонголт бидэнд байхгүй.

Тиймээс удахгүй ханшийн өсөлт манай улсад тодорхой хэмжээгээр нөлөөлж шатах, тослох материалын үнэ нэмэгдэх нь гарцаагүй. Харин хэдийнээс хэдий хэмжээгээр нэмэгдэх нь одоогоор тодорхой бус байна.

Салбарын шинжээчдийн зүгээс үнийн өсөлтөөс сэргийлэхийн тулд санхүүгийн үүсмэл хэрэгслийг ашиглах, үнэ хямд байх үед урт хугацааны гэрээ, хэлцэл хийх нь чухал гэдгийг онцолдог. Төрөөс үнэд ямар нэгэн зохицуулалт хийхээс илүүтэй зах зээлийн жамаар нь орхих нь зөв гэдэгтэй эдийн засагчид санал нэгддэг. “Голдман сакс” ирэх саруудад газрын тосны үнэ 70 ам.доллар, “JP Morgan”-ийн шинжээч Кристина Малек оны эцэст 100 ам.долларт хүрнэ гэж таамаглажээ.

ОПЕК+ орнууд газрын тос олборлолтыг дөрөвдүгээр сард нэмэхгүй гэж мэдэгдсэний дараагаар үнэ 5 хувиар өслөө

Түүхий эдийн ханш тэр дундаа зэсийн үнийн өсөлт манай улсын эдийн засагт эерэгээр нөлөөлөхөөр байгаа ч импортоор авдаг шатахууны үнийн хувьд газрын тосны үнийн өсөлтөөс дам нөлөө ирж үнэ өсөх хандлагатай байна. Ковидоос үүдсэн хямралаас өндийж байгаа зах зээлийн эрэлт нэмэгдэж байгаа ч хар алтны үнэ өмнөх түвшингээс доогуур хадгалагдана гэж газрын тос олборлогч орнуудын холбоо ОПЕК үзэж байна. Шинжээчид ОПЕК+ болон түүний удирдагчид болох Саудын Араб, ОХУ газрын тос олборлолтыг хязгаарлах нь эхний улиралд газрын тосны зах зээлийг чангалах төлөвтэй гэж үзсэн.

Газрын тосны үнэ өсч, шинжээчид өөдрөг дүгнэлт хийж байгаа ч зах зээл дэх тодорхойгүй байдал хэвээр байгаа тул үйлдвэрлэгчид үүнд болгоомжтой хандах хэрэгтэй гэж Саудын Арабын Эрчим хүчний сайд, ханхүү Абдулазиз Бин Салман мэдэгдсэн. Энэ нь үнэ өссөн ч  удаан хугацаанд тогтвортой байна гэсэн үг биш юм. Иймд шатахууны үнийн өсөлтөд бид сэтгэлзүйгээ бэлдэх нь зүйтэй юм.   

---