Монголд: Сүүлийн үед бүдүүн гэдэсний хорт хавдрын өвчлөл Монголд төдийгүй дэлхийд дээгүүрт орж байна. Хоол боловсруулах замын хавдруудаас 3-5 хувийг эзэлж, ходоод, улаан хоолойн хавдрын дараа орох болсон. Бүдүүн гэдэсний хорт хавдараар 40-60 насны хүмүүс өвдөж, эрэгтэйчүүд арай илүү өртөмтгий байдаг. Гэвч залуу хүмүүст 10-17, өндөр настанд 5-7 хувь тохиолддог хэмээн Хан-Уул дүүргийн Нэгдсэн эмнэлгийн мэс заслын их эмч Ж.Отгонбаяр зөвлөж байна.

Шалтгаан нь тодорхойгүй ч хавдар үүсэхэд удамшил, бүдүүн гэдэсний үрэвсэлт өвчин, мах, махан бүтээгдэхүүн /үхэр, хонь, хиам, утсан, консерв/, таргалалт, согтууруулах ундаа хэтрүүлэн хэрэглэх нөлөөлдөг байна. Бүдүүн гэдэсний хавдрын үед суулгах, өтгөн хатах, дутуу баасан мэт санагдах, өтгөн нарийхан хэлбэртэй, цустай болох, гэдэс дүүрэх эсвэл базлах, турах, ядарч, сульдах, шалтгаан тодорхойгүй цус багадалт үүсэх гэсэн шинж тэмдэг илэрдэг.

Тиймээс та бүдүүн шулуун гэдэс дурандах, компьютер томограф, рентген /барийн уусмалаар бургуй тавих/, хэт авиа гэсэн эрт илрүүлгийн шинжилгээг өгч өөрийгөө хамгаалаарай. Бүдүүн шулуун гэдэсний хавдрын үед хими, физик, мэс заслын эмчилгээ хийдэг. Энэ хавдраас урьдчилан сэргийлье гэвэл тамхинаас татгалзах, шинэ жимс, ногоо хэрэглэж эрүүл хооллох хэрэгтэй. Мөн биеийн жингээ барих нь гэдэсний хавдрын эрсдэлийг бууруулдаг.

АНУ: Бүдүүн гэдэсний хорт хавдар өвчин АНУ дахь хорт хавдраар нас барах тохиолдлын хоёрдугаарт орсон бол нэгдүгээрт уушгины хорт хавдар орж байгаа талаар Майогийн эмнэлгийн эмч нар мэдэгджээ. Энэ тухай Medicalxpress-т бичжээ. Мөн дэлхий дахинд ч ийм байгаа аж. Тухайлбал, гурван жилийн өмнө ОХУ-д бүдүүн гэдэсний хорт хавдраар нас баралт хоёрдугаарт орж байсан. Нөхцөл байдал төвөгтэй байгаа талаар П.А.Герценийн нэрэмжит Москвагийн хавдар судлалын эрдэм шинжилгээний хүрээлэн мэдээлж байсан.

Энэ өвчнийг эрт үед нь оношилж чадвал эмчилгээ үр дүнтэй болдог хэмээн Майогийн эмнэлгийн ходоод, гэдэсний мэргэжлийн эмч Жон Кисиэль тайлбарласан байна. Тэрээр өвчний түгээмэл шинж тэмдгийн талаар өвчтөний гэдсээр хүчтэй өвдөнө. Томорч байгаа хорт хавдар гэдэсний хэвийн үйл ажиллагаанд саад учруулснаар таагүй нөхцөл байдал үүснэ. Хүмүүс шинж тэмдэг илрэхээс өмнө оношилгоо, шинжилгээ хийлгэдэг байхад эрүүл мэндийн тогтолцооны орчин үеийн стратеги оршино. Ялангуяа, 45-аас дээш насныханд хамаатай. Хорт хавдрын өмнөх оношилгооны “Алтан стандарт” нь бүдүүн, шулуун гэдэсний дурангийн оношилгоо юм. Дурангийн оношилгоо нь хавдрыг илрүүлж, шууд сорьц авах, магадгүй эмчилгээг нэг дор хийх боломжтой хэмээн эмч, мэргэжилтнүүд онцоллоо.  

---