™ watch
™ watch
“ТВ-9” телевиз “Үндсэн хуулийг өнгөцхөн засах уу, Үндсээр нь өөрчлөх үү?” цуврал хэлэлцүүлгийг зохион байгуулж байгаа билээ. Ээлжит хэлэлцүүлэгт эрх зүйч Д.Чилхаажав, Сүхбаатар дүүргийн мянгатын дарга Б.Батболд, Эв нэгдэл намын дарга З.Бат-Отгон, хуульч, эрх зүйч Н.Ариунболд нар оролцож “Ард нийтийн санал асуулга МАН-ын тулгалт уу. Ард нийтийн сонголт уу” сэдвээр байр сууриа илэрхийллээ. Зочдын ярилцлагаас онцлох эшлэлүүдийг хүргэж байна.
-Шүүх засаглал гэдэг бол цогц ойлголт. Хэдэн шүүгчийг хараат бус болгосноор шүүх засаглал хараат бус болохгүй. Шүүх бол маргааныг шийддэг байгууллага. Харин мөрдөн байцаах болон АТГ-ыг улс төрийн нөлөөнөөс гаргах өөрчлөлтийг тусгаагүй. Энэ асуудлыг өөрчлөлтөд тусгаж өгөөгүй байна.
-Манай улсад хоёр шаттай парламент байх хэрэгтэй. Бие биедээ харилцан хяналт шаардлага тавьдаг байх нь зүйтэй.
-УИХ гишүүний үүрэг бол хууль тогтоох гэхдээ тэд хууль хяналтын байгууллагын томилгоо руу илүү анхаардаг. УИХ хэзээ дүүрэн байдаг вэ гэвэл шүүхийн томилгооны үед л бүрэн байдаг.
-Үндсэн хуулийн төслийг ард түмний санал асуулгаар оруулах гэж зүйл байдаггүй. Харин мэргэжилтнүүдийн санал асуулгыг авах ёстой.
-Ард түмний санал асуулга нэрээр Үндсэн хуулийн өөрчлөлтийг батлах гэсэн заль юм. Ард түмнээс бол парламентын засаглалтай байх уу, ерөнхийлөгчийн засаглалтай байх уу гэдгийг асуудаг болохоос Үндсэн хуулийг ард түмний санал асуулгаар шийддэггүй.
-Эхэлж засаглалын асуудлыг шийдэж дараа нь Үндсэн хуулийн асуудлыг шийдэх ёстой.
-Ард түмний санал асуулгын хувьд иргэд мэдээлэлгүй байна. Энэ бол гэмт хэрэг, тулгалт. Аль эрт санал асуулгыг авах байсан.
-Байгалийн баялагийг Үндсэн хуулинд ард түмний өмч гэж нэрлэсэн. Гэтэл сүүлд нь төрийн өмч байна гэж нэмж заасан. Үүнээс болж бид их хохирол амссан. Төр нэрээр өөрийн юм шиг зарцуулсан. Жишээлбэл Оюутолгойн гэрээ.
-Үндсэн хуулинд өөрчлөлт оруулна гэдэг ард түмнээсээ мандат авах хэрэгтэй байдаг. Өнөөдрийн 64 гишүүн бол сонгогчдын 28 хувийг төлөөлж байгаа. Энэ бол ард түмнээс мандат авсан гишүүд биш учраас хууль батлах эрхгүй.
-Үндсэн хууль бол тухайн нийгмийн үндсэн харилцааг зохицуулдаг хууль. Өнөөдөр улс хөгжсөн эсэхээр нь Үндсэн хуулийг сайн, муу гэж дүгнэнэ.
-Үндсэн хуулийн муу заалтыг солих гэж байгаа бол судалгаан дээр л тулгуурлах хэрэгтэй. Харин одоогийн төсөл дээр тийм зүйл болоогүй.
-Шүүх эрх мэдэлтэй холбоотой заалтын хувьд энэ өөрчлөлтөд сайжруулсан зүйл алга. Шүүхийн томилгооны 50 хувийг парламентаас сонгоно гэдэг буруу.
-Үндсэн хуулийн нэмэлт өөрчлөлтөд хууль батлахдаа 50 хувийн ирц шаарддаг болно гэсэн заалт байсан. Энэ нь хоёр хүн дэмжихгүй бол хууль батлахгүй гэсэн үг. Тэгэхээр дараа дараагийн Үндсэн хуулийн нэмэлт өөрчлөлтийг шийдэхэд бас сөргөөр нөлөөлнө гэж үзэж байна.
-Засаглалын хувьд парламентын засаглал зүйтэй.
-Үндсэн хуулийг ард нийтийн санал асуулгаар батлах нь зөв. Гэхдээ энэ тухай мэдээллээр ард түмнийг хангах ёстой.
-Санал асуулгын хувьд 27 тэрбум төгрөг баталсан байна. Энэ мөнгөөр ард түмнийг худалдаж авах боломжтой юм.
-Байгалийн баялагийн хувьд төрийн нийтийн өмч гээд байгаа юм. Харин өмч бол нийтийн, хувийн гэж байдаг. Төр нийтийн өмч гэж байхгүй.
-Оюутолгойн 60 хувь нь гадныханд өглөө гэж байна. Үгүй Оюутолгой бол одоо хүртэл 100 хувь төрийн өмч. Хууль зүйн хувьд өмчлөх эрх нь Монгол Улсынх. Харин ашиглах эрхийг нь л олгосон юм.
-Ард нийтийн санал асуулга бол УИХ, Ерөнхийлөгчийн сонгуультай дүйцэхүйц зүйл. Иймээс төлөвлөх ёстой.
-Сүүлийн 27 жил ядуурлыг бий болгосон МАН, АН хариуцлагаа хүлээх ёстой. 60 тэрбумаар босгоо босгочихсон, хээл хахуулийг бий болгосон эдгээр хүмүүс хуулийг батлах ямар ч чадамжгүй. Үндсэн хуулийг өөрчлөх гэхээс илүү тарах хэрэгтэй. Шинэ сонголт хийлгээд шинэ Үндсэн хуулийг шинэ хүмүүсээр сонгуулах хэрэгтэй.
-АН, МАН бол авлигалчид, оффшорчид. Бүр давраад Үндсэн хууль батлана гээд сууж байна. Иймээс энэ хоёр нүүрийг татан буулгах ёстой. Тэгээд ерөнхийлөгчийн засаглалтай болох хэрэгтэй.
-Ард түмний санал асуулга гээд гоё нэр өгсөн. Түүнийг ард түмэн сонсоод биднээс санал асуулга авч байгаа юм байна гээд хүлээн зөвшөөрөөд байгаа юм. Нөгөөдүүл нь та нар зөвшөөрсөн юм чинь гээд гарын үсгийг нь зуруулаад баталдаг. Гэхдээ ард түмний эрх ашгийг зөрчсөн хууль байдаг.
-Оюутолгойн гэрээнээс болж 16 тэрбум долларын өртэй явж байна. Ийм зүйлд оруулсан хүмүүс төр барих эрхгүй. Үндсэн хуулийг өөрчлөх бүр ч эрхгүй.
-Байгалийн баялагын асуудал дээр 1990 оноос хойш гадны захиалагч дотоодын урвагчдаас шалтгаалан бий болгосон.
-Нийтийн өмч гэдэг бол халхавч. Үүний цаана хэн нэгэн эрх мэдэлтэн хувааж иддэг. Харин дундын өмч байх ёстой.
-Баялагаараа бид дэлхийд 10-т орж байна. Бид ийм ядуу амьдрах ёсгүй. Гэхдээ төр засаг нь луйварчин хулгайч учраас бид дундын баялагаасаа хүртэж чадахгүй байна.
-Одоогийн төр 29 жил бидэнд цаасан малгай өмсгөсөн. Эд нар бидэнд хэрэгтэй зүйл хийнэ гэж хэзээ ч байхгүй. Ард түмний эрх ашгийг хүндэлж байгаа бол огцор.
-Одоо байгаа УИХ гишүүд бол ард түмний санал асуулгыг хийх эрхгүй хүмүүс
-Дотроосоо засаад явдаг ард түмний хамтын оршихуйг төр гэдэг юм. Харин төрийг Үндсэн хуулиар зохицуулдаг юм.
-Үндсэн хууль гэдэг нэршил нь буруу. Энэ нь төр ард түмний хамтын гэрээ. Төр нь ард түмнээ дарангуйлахгүй байх ард түмэн нь төрд дараа болохгүй байх гэрээ шүү дээ.
-Үндсэн хуулийн дотор ард түмэн төр хоёр хэрхэн эвсэг амьдрах тухай зохицуулалтыг оруулах ёстой
-Бид сүүлийн 27 жил хүнээ бодсон бодлого гаргаж бодлогоо уралдуулах ёстой байх байсан. Гэтэл үүнийг хийгээгүйгээс үүдэж оюун санаагаа хаясан. Улс төрчид нь мэдлэггүй учраас эрэг шурга ярьж хүнд хэрэгтэй тогтолцоо гэх мэт зүйлсийг ярьж чадахгүй байгаа юм.
-Орон тоо нэмэх болон өөрсдийн хугацааг уртасгах гэсэн энэ өөрчлөлт хэрэггүй зүйл юм.
-Манайд одоо ерөнхийлөгчийн засаглал хэрэггүй. Өнгөрсөн 27 жилд ерөнхийлөгч хийх боловсорсон хүн байхгүй. Харин парламентад ухаантай, хариуцлагатай, мэдлэг чадвартай хүнийг оруулах хэрэгтэй.
-Энэ Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулах мэдлэгтэй хүн өнөөдрийн төрд байхгүй. Ард түмнээс санал асууж байгаа нь заль.
-Дордуулсан долоон өөрчлөлтөөр түүхэн алдаа хийсэн. Харин одоо энэ өөрчлөлтөөр түүхэн нүгэл хийх гэж байна. Түүнийгээ ард түмнээс санал авсан болгож бидэн рүү буруугаа өгөх гэж байна.
-Төрийн нийтийн өмч гэж зааснаас үүдэн хэн эрх мэдэлтэй нь түүнд гар хүрдэг. Харин хамтын өмч гэвэл хэн ч гар хүрч чадахгүй болно.
-Ард түмнийг мэдээлэлжүүлээгүй байж санал асуулга авна гэдэг бол дээрэм.
Б.БАЯРЖАВХЛАН
2019.9.23 ДАВАА №188 (6155)
