Урьдчилсан балансаар манай улс 450 мянган тонн үр тариа, үүнээс 426 мянган тонн буудай хураан авахаар төлөвлөөд байгаа. Тэгвэл өнөөдрийн байдлаар 169.6 мянган тонн үр тариа хураан аваад байна.

Өнгөрсөн хэд хоногуудад газар тариалангийн бүс нутгаар хүйтэрч, үр тариаг хэвтүүлсэн ч тариаланчид самнаж авах техник ашиглан хураан авч байгаа аж. Төлөвлөсөн үр тариагаа хураан авч чадваас дотоодын хэрэгцээгээ хангахаас гадна экспортлох бүрэн боломжтой хэмээн үзэж байгаа.

Манай улсын жилийн хэрэгцээт гурилын хэмжээг буудайнд шилжүүлээд тооцвол жилдээ 320-330 мянган тонн буудай шаардлагатай байдаг. Өнгөрсөн жил тариаланчид маань ургацынхаа 50 хувийг “цаг агаарт” алдсан туршлага бий. Энэ жил монголчууд дотоодынхоо буудайг идэх үү эсвэл импортоор авах уу гэдэг эргэлзээтэй байгаа юм.

Тэгвэл Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яамнаас нэг тонн буудайг 600 мянган төгрөгөөр худалдан авч, тариалсан буудайг гурилын үйлдвэрүүд худалдан авч дуустал Монгол Улсын хилээр буудай оруулахгүй байх шийдвэр гаргажээ.

Энэ талаар “Алтан тариа” компаниас тодруулахад “Одоогоор манай компани буудайгаа нөөцөлж дуусаагүй байна. Тариаланчдын зүгээс үр тариагаа бүрэн хураан авч дуусаагүй байхад яамнаас үнэ тогтоох нь буруу. Бид өөрсдийн тогтоосон ханшаар улаанбуудай худалдан авч байгаа. Улаанбуудайн чанараас шалтгаалан хүнсэнд ашиглахыг сонгодог. Цавуулаг, чийгийн үнэлгээ, стандарт хангасан III зэргийн буудайг гурил болгодог бол IV-V зэргийн буудайг малын тэжээлд ашигладаг юм. Гурилын үйлдвэрүүд цавуулаг, чанар стандартын шаардлага хангасан улаанбуудайгаар гурил үйлдвэрлэдэг. Гэтэл сүүлийн саруудад бороо, цас орсны улмаас чийг авсан нь улаанбуудайн цавуулагт нөлөөлж байна” хэмээсэн юм.

Одоогоор гурил үйлдвэрлэгчдэд улаанбуудайг импортоор авах зөвшөөрөл олгоогүй байгаа. Гэтэл дотоодын тариаланчдын үр тариаг худалдан авах шийдвэр гаргалаа.

Энэ жилийн ургац чанарын шаардлага хангахгүй байвал шим тэжээлтэй гурил, хүнсний бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж чадах уу. Тариаланчдаа дэмжинэ гээд хэрэглэгчдээ бодохгүй чанаргүй, үнэтэй гурил идүүлэх гээд байна уу.  

Тариаланчид маань чанартай үр тариа хураан авч чадвал импортоор улаанбуудай авах шаардлагагүй. Гэхдээ хэрэглэгчдийг чанартай гурилаар хангахын тулд импортоор гурил худалдан авах нөхцөл бүрдэхийг үгүйсгэхгүй. Иймээс зах зээлийн журмаар зохицуулагдах зүйлд импортын улаанбуудайнд хориг тавих нь дорвитой ажил болж чадна гэж үү.

Өнгөрсөн жил Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яамнаас 225 мянган тонн хүнсний буудайг импортоор авахаар болж квот олгосон. Гурил үйлдвэрлэгчид квотыг эн тэнцүү олгохоос илүү ченжүүдэд давуу эрх олгосон гэх яриа гарсан. Гурил үйлдвэрлэгчдийн зүгээс тариаланчдаас хамгийн их улаанбуудай худалдан авсан компаниудад хувь тэнцүүлэн квотыг олгох хэрэгтэй хэмээн үзэж байгаа юм.

---