Өнөөдрийн байдлаар бичил уурхайн салбарт 79 байгууллага, 6300 уурхайчин ажиллаж байна. Орлого багатай, ажлын байр хомс орчинд хөдөө орон нутгийн иргэд хувиараа ашигт малтмал олборлож амьжиргаагаа залгуулах нь түгээмэл болсон.

Энэ нь нэг талаараа иргэд орлоготой болж байгаа ч нөгөөтэйгүүр ухаж сэндийчсэн нүх, овоолсон шороо үлдэж, байгаль орчин сүйддэг. Үүнийг бодлогоор зохицуулахаар Засгийн газрын 151 дүгээр тогтоол шинэчлэгдэн гарсан байдаг. Өөрөөр хэлбэл, бичил уурхайчид ашигт малтмал олборлохдоо энэ журмыг баримтална гэсэн үг. Гэхдээ энэ хэрэгжилт амьдрал дээрэй хэрэгжиж чадаж байна уу гэдгийг дүгнэхэд хүндрэлтэй.

Сүүлийн жилүүдэд бичил уурхайчид нөхөрлөл, хоршооны хэлбэрт шилжиж, ашигласан талбайгаа гар аргаар нөхөн сэргээдэг болсон. Энэ жил Швейцарийн хөгжлийн агентлагийн Тогтвортой бичил уурхай төслийн хүрээнд хэрэгжиж ирсэн байна. Одоогийн байдлаар 347.2 га талбайд нөхөн сэргээлт хийжээ.

Хариуцлагатай уул уурхай эрхэлж байгаа компаниуд хууль журмынхаа хүрээнд нөхөн сэргээлт хийдэг ч бичил уурхайчид нөхөн сэргээлтийг эвдлэн алт гарахгүй байсан ч ухаж, сэндийлэн, мөнгөн усаар өөрсдийгөө хордуулсаар байгаа юм.

Энэ талаар Заамар сумын Байгаль хамгаалагч З.Цэнд-Аюуш

 

“Заамар суманд нөхөн сэргээлтийн тал дээр асар их дутагдалтай байгаа. Уул уурхайн нөхөн сэргээсэн талбайд бичил уурхайчид орж ирэн эвдлэн сүйтгээд эргээд сэргээдэггүй. Хариуцлагатай уул уурхайн компаниуд бол бий. Дээрх компаниуд журмынхаа дагуу ашиглалт болон нөхөн сэргээлтээ явуулж байна. Гэтэл дээрх газар дээр нь бичил уурхайчид орж ирээд алт гарахгүй байсан ч хамаагүй ухаад хаячихдаг. Эцсийн дүндээ Заамар сумын иргэд ухсан нүх угаасан шороо хоёртой хоцорч байна. Уул уурхайгаас болж усны судлууд маш их багассан. Заамар сум 32 усны амтай байсан. Одоо бол өвөр талдаа ус, горхи ширгэсэн. Тоотой хэдэн гол, горхи үлдэж байх шиг байна. Ухсан шаварт нь саяхан гэхэд дөрвөн морь ус уух гэж байгаад шаварт орж зоогдоод үхсэн тохиолдлууд гарсан. Нөхөн сэргээлтийг чанартай хийхгүй бол мал байтугай хүн шигдээд үхэхийг үгүйсгэхгүй” хэмээсэн юм.

Байгаль орчны яамнаас бичил уурхайгаас үүдэлтэй сөрөг нөлөөг бууруулах бичил төсөл хэрэгжүүлж эхэлсэн ч үр дүн нь амьдрал хэрэгжихгүй байгааг доорх жишээнээс харж болно.

---