Үлэг гүрвэлийн судалгаа анх 1840-өөд онд Англи улсад бий болоод дараа нь Умарт Америк руу шилжсэн. Үлэг гүрвэлийн судалгаагаар АНУ, БНХАУ, Монгол Улс тэргүүлсэн хэвээр байна. Үлэг гүрвэлийн судалгаагаар тэргүүлж байгаа гурван орны нэгд бол Монгол Улс ордог болсон. АНУ, БНХАУ-д тэргүүн эгнээнд багтсан хэвээрээ байгаа. Сүүлийн 80 жилийн хугацаанд үлэг гүрвэл судлал Ази руу чиглэх болсон. Энэ ч утгаараа үлэг гүрвэлийн олдвор олддоггүй ч гэсэн бодлоготойгоор үлэг гүрвэл судлалыг  Япон, БНСУ, Тайланд зэрэг орнууд хөгжүүлж байна.

Азийн томоохон орнууд үлэг гүрвэл судлалд анхаарал хандуулж байгаа учраас Үлэг гүрвэл судлалын байгууллага байх хэрэгтэй гэж үзэн 2012 онд Азийн динозаврын холбоог байгуулжээ. Уг холбоо нь хоёр жил тутамд хуралдаж, дээрх хугацаанд үлэг гүрвэлийн шинэ мэдээлэл мэдлэг түүнд тулгуурласан эрдэм шинжилгээ судалгааны ажлуудын үр дүнг хэлэлцдэг. Тэгвэл манай улсад энэ сарын 24-29-ны өдрүүдэд үлэг гүрвэл судалдаг судлаачид сүүлийн хоёр жилийн хугацаанд хийсэн судалгааныхаа 60 гаруй илтгэлийг танилцуулж, малтлага хийдэг газруудтай танилцах гэнэ.

Үлэг гүрвэл өндөг дардаг байсныг тогтоосон

ШУА-ийн Палеонтологи, геологийн хүрээлэнгийн захирал Х.Цогтбаатар “Сүүлийн жилүүдэд үлэг гүрвэлийн судалгаа өөр үе шат руу орж байгаа. Өмнө нь аварга том биетэй үлэг гүрвэлийг ард иргэд сонирхдог байсан бол одоо хүн үүсэхээс 60-70 сая жилийн өмнө сөнөчихсөн амьтанг хэрхэн амьдарч байсан, юу идэж уудаг байсан зэргээр нарийн мэдэхийг хүсдэг болсон. Үлэг гүрвэлийн өлгий нутаг гэдгээрээ дэлхийд танигдсан манай улсын хувьд судалгаагаа дэлхийд нээлттэй байлгаж байж, судлаачид төдийгүй жуулчдыг татах боломжтой.

-Энэ удаагийн хурлаар нэгэн төрөл зүйлийн үлэг гүрвэлийг онцолсон байсан. Энэ талаараа тайлбарлахгүй юу?

-Хувьсал хөгжлийн дээд шатны амьтан өндгөө дардаг. Саяхан хүртэл хүн төрөлхтөн үлэг гүрвэлийг бүдүүлэг амьтан гэж үздэг байсан. Тэгвэл үлэг гүрвэл өндгөө дардаг байсан олдвор олдсон. Тэр олдворыг олсноор бид шинжлэх ухаанд шинээр үлэг гүрвэл бүлээн цустай амьтан байсан гэдгийг нотолсон.

Тэмээн хяруул, холимог идэшт бүлгийн олон төрөл зүйл нэг дор хадгалагдсан олдвор дэлхийд дөрөвхөн байдаг

Энэхүү олон улсын хуралд Палеонтологи, геологийн хүрээлэнгийн эрдэм шинжилгээний ажилтан, доктор н.Чинзориг өөрийн хийсэн судалгаагаа танилцуулав.

-1902 онд Умард Америкт анхны бүлэгт хамаарагдах төрөл зүйлийн Тэмээн хяруул, холимог идэшт үлэг гүрвэл олдож байсан. Энэ бүлэгт хамаарагдах үлэг гүрвэл манай улсаас ч мөн олддог. Миний судалгааны гол онцлог бол Тэмээн хяруул, холимог идэшт нэг бүлгийн үлэг гүрвэл нэг цаг үед амьдарч байж сарвуу, хумсны хэм шинж нь хоорондоо ялгаатай хэлбэртэй байгаа нь олон нэр төрөл байсныг баталж байгаа юм.

Онцлоод хэлэхэд долоон янзын хэв шинжийг ялгасан. Тухайлбал, нэгнийх нь сарвууны хумс махир байхад нөгөө төрөл зүйлийн үлэг гүрвэлийн сарвууны хумс шулуун байсан. Махир хумстай үлэг гүрвэлийн хувьд тухайн үед томоохон идэш тэжээлээ гол нуураас өлгөж авч идэх жишээний. Нөгөө махир биш шулуун хумстай нь идэш тэжээлээ зүгээр хөдөлгөдөг байсан нь амьдралын өөр өөр хэв шинжийг харуулж байгаа юм.

Түүнчлэн 95 сая жилийн өмнө нь амьдарч байсан нэг бүлгийн олон төрөл зүйл нэг дор хадгалагдаж үлдсэн ховор олдвор Монголоос олдож, зан үйл болон бусад төрлийн судалгааг анхлан хийж байгаа.

Ер нь байгалийн шалгарал, үзэгдлээс болж бөөндөө хадгалагдаж үлдэх тохиолдол маш ховор байдаг. Тэмээн хяруул, холимог идэшт амьтанд хамаарагдах бөөнөөрөө хадгалагдсан олдвор дэлхийд дөрвөн удаа олдсон байдаг. Нэг нь Канад, хоёр нь БНХАУ, нэг нь Франц миний судалгаа хийж байгаа олдвор маань Монголоос анх удаагаа олдсон олдвор.

 

---