УИХ арваннэгдүгээр сарын 8-нд Монгол Улсын 2025 оны Төсвийн тухай хуулийг баталсан.  Ирэх оны төсвийн орлогыг 23 их наяд 140 тэрбум төгрөг, төсвийн зарлагыг 26 их наяд, 485 тэрбум төгрөг байхаар батлав. Гэвч парламентын баталсан төсөвт  Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх арваннэгдүгээр сарын 20-нд бүхэлд нь хориг тавьсан. 

Хориг тавьсан тайлбартаа төсөв батлахдаа хууль дээдлэх зарчим баримтлаагүй, мөн төсвийн алдагдлыг бууруулж оруулж ирэх нь зүйтэй гэж үзсэн юм. Улмаар УИХ Ерөнхийлөгчийн хоригийг хүлээн авч, хуулийн хүрээнд төсвийн зардлыг бууруулж батлахаар болсон ч хориг хэлэлцэх процесст асуудал үүсэж төсөв гацаанд орчихлоо.  Ерөнхийлөгчийн тавьсан төсвийн хоригийг УИХ хүлээж авсан анхны тохиолдол учраас хэмээн хууль тогтоогчид тайлбарлаж байгаа.

Өнгөрсөн баасан гарагт парламентын оруулж ирсэн хувилбар парламент дээр унаж, аргагүйн эрхэнд ирэх оны төсвийн төслийг Засгийн газарт буцаалаа.

“Дэгийг баталбал Цэц дээр очно”

Уг нь парламент Ерөнхийлөгчийн хоригийг хэлэлцэх хувилбараа санал болгож хэлэлцэж эхэлсэн.  Хориг хэлэлцэх нэг удаагийн дэгийг боловсруулах ажлын хэсэг байгуулсан. УИХ-ын гишүүн Ч.Лодойсамбуу энэхүү ажлын хэсгийг ахалж, Дэгийг парламентад танилцуулсан ч гишүүдийн олонх дэмжсэнгүй. Энэ талаар

УИХ-ын гишүүн Ц.Даваасүрэн:

-Нэг удаа хэрэглэх дэг гэж байна. Бид төсөв хэлэлцэх гэж байгаа. Төсөв өөрөө тусгай дэгтэй. Гэтэл төсвийн дэг зохиож хэлэлцэх юм бол энэ Үндсэн хуулийн Цэц дээр унах магадлалтай шүү. Би Б.Баасандоржид зөндөө  хэлсэн. Төсвийн хууль батлагдаад хүчин төгөлдөр болоогүй. Эхний хэлэлцүүлгээр нь бид хүлээн авсан. Эхний хэлэлцүүлэг дээрээ муу хууль, Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуульд нийцэхгүй байна гэдгээ ярьж буцаах байсан.

УИХ-ын гишүүн Х.Ганхуяг:

-Шинэ дэг оруулж ирэх хэрэггүй байсан. Бид Ерөнхийлөгчийн хоригийг хүлээж авснаар шууд Засгийн газарт буцаах ёстой. Өнөөдрийн хуулиар Засгийн газарт буцаахгүйгээр хэлэлцээд явахаар УИХ-ын бүрэн эрхийн асуудал болж байна. Нэг ёсондоо УИХ-ын гишүүд төсөв дээр дураараа саналаа оруулж болно гэсэн үг. Ийм нөхцөл байдал үүсгэж байна.  Тэгэхээр Төсвийн ажлын хэсэг дараа жил Засгийн газрын өмнөөс хариуцлага хүлээх юм уу гэдэг асуудал үүсэж байна. Ажлын хэсгийн дарга нь Ерөнхий сайдын өмнөөс хариуцлага хүлээх юм уу. Засгийн газар, УИХ хоёрын дунд асар их зөрчил үүсгэнэ. Тиймээс Засгийн газарт төслийг нь буцааж Засгийн газраас хасах ёстой зардлуудаа хасаад оруулж ирэх ёстой байсан гэлээ.

Ийнхүү Ерөнхийлөгчийн хоригийг хэлэлцэх Дэгийг батлах эсэх асуудлаар санал хураахад гишүүдийн олонх дэмжсэнгүй унав. 

УИХ-ын гишүүн Ч.Лодойсамбуу:

-Бидний боловсруулсан дэгээр явсан бол амар байсан. Сайд нар өөрсдөө эсрэг санал өгч унагалаа. Хүчингүй болгосныг дэмжихээр Засгийн газраас өргөн барина. Хэлэлцүүлэг дээр буруу зөрүү ойлголт гарсан. Засгийн газар алдагдалгүй төсөв батлаад УИХ алдагдалтай болгох гээд байгаа юм шиг. Тийм асуудал байхгүй. Сангийн сайд алдагдалгүй төсвөө батлах шаардлагатай. Төрийн том ажил зогсох дээрээ туллаа гэв.

Хувилбар-2

Үүний дараа УИХ-ын Хууль зүй болон Төсвийн байнгын хороо хуралдаж хоригийг хэлэлцэх дараагийн шийдэл юу байхыг ярьж, 2025 оны төсвийн хуулийг хүчингүй болгох хувилбар оруулж ирсэн юм.

Ингэснээр УИХ 2025 оны төсвийн хуулийг хүчингүй болгож Засгийн газар дахин төсөв өргөн барих тогтоолыг баталлаа. Тогтоолд, Монгол Улсын 2025 оны төсвийн тухай хууль болон хамт баталсан хууль тогтоолд Монгол Улсын Ерөнхийлөгч бүхэлд нь хориг тавьсныг Улсын их хурал хүлээн авч, хууль тогтоол бүхэлдээ хүчингүй болсонтой холбогдуулан 2025 оны төсвийн тухай хуулийг 2024 оны арванхоёрдугаар сарын 10-ны дотор УИХ-д өргөн мэдүүлэхийг Монгол Улсын Засгийн газарт даалгасугай. Энэ тогтоолыг баталсан өдрөөс эхлэн дагаж мөрдсүгэй” гэжээ. 

УИХ-ын баталсан уг тогтоолоор Засгийн газар ирэх сарын 10-аас өмнө 2025 оны төсвийн хуулийг УИХ-д өргөн барих үүрэг хүлээв. Гэхдээ УИХ-ын тогтоолын дагуу Засгийн газар төсвийн хуулийг дахин өргөн баривал хууль зөрчинө. Учир нь хуульд төсөв өргөн барих хоёр л зохицуулалт байдаг.

Засгийн газар есдүгээр сарын 1-нд багтаан дараа жилийн төсвийн хуулийг өргөн барина, тодотгол хийвэл мөн өргөн барина гэсэн заалттай. Харин УИХ-ын баталсан Төсвийн хуулийг хүчингүй болгоод дахин өргөн барих хуулийн зохицуулалт байхгүй. Тиймээс Засгийн газар 2025 оны Төсвийн хуулийг өргөн баривал хууль зөрчих нөхцөл үүсэх магадлалтай юм. 

Энэ талаар УИХ-ын гишүүн П.Сайнзориг “Төсвийг арванхоёрдугаар сарын 10-ны дотор дахин өргөн барих шийдвэр нь Хууль тогтоомжийн тухай, Төсвийн тухай хуулийг зөрчсөн эсэх асуудал хөндөгдөж болзошгүй бөгөөд төсөв дээр тодотгол хийх нөхцөл байдал үүсээгүй байхад тодотгол хий гэдэг УИХ-ын тогтоол шиг /Монгол Улсын Ерөнхийлөгч уг тогтоол нь Үндсэн хуулийн хууль дээдлэх зарчимд нийцээгүй гэж хориг тавьсан/ дахин хуульд нийцээгүй тогтоолыг батлуулчих шиг боллоо” гэжээ.

Төсвийн хуулийн нэмэлт өөрчлөлтийг өргөн мэдүүлнэ

Ямартай ч УИХ-ын тогтоолын дагуу Засгийн газар өнгөрсөн баасан гарагт оройны 20.00 цагт  ээлжит бусаар хуралдаж, Монгол Улсын 2025 оны төсвийн тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай хуулийн төслийг хэлэлцэж, УИХ-д өргөн мэдүүлэхээр тогтлоо.

2025 оны Улсын төсвийн тухай хууль болон хамт өргөн мэдүүлсэн дагалдах бусад хуулиудад тавьсан Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн хоригийг Улсын Их Хурал хэлэлцээд тус хуулиудыг хүчингүй болгохоор 2024 оны арваннэгдүгээр сарын 29-ний өдрийн нэгдсэн чуулганы хуралдаанаар шийдвэрлэсэн.

Хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж буй Төсвийн тухай хуульд улсын төсвийн тухай болон холбогдох бусад хуулийн төслийг хэрхэн өргөн мэдүүлэх талаар зохицуулалт байдаггүй. Төсвийн тухай хуульд заасан цагалбарын дагуу Засгийн газар есдүгээр сарын 1-ний дотор дараа оны улсын төсөв, холбогдох бусад хуулийн төслийг УИХ-д өргөн мэдүүлэхээр зохицуулсан.  

2025 оны улсын төсөв, холбогдох бусад хуулиудын төслийг 2024 онд багтаан Улсын Их Хуралд өргөн мэдүүлж хэлэлцүүлэх хууль эрх зүйн орчныг бүрдүүлэх зорилгоор Төсвийн тухай хуульд нэмэлт оруулах асуудлыг хэлэлцэн шийдвэрлэсэн гэжээ.

Т.БАТСАЙХАН

Эх сурвалж: “Зууны мэдээ” сонин

2024 ОНЫ АРВАНХОЁРДУГААР САРЫН 2. ДАВАА ГАРАГ. № 232 (7476)

 

---